Mạnh Phát (1929 – 1973) là một danh ca, nhạc sĩ nổi tiếng từ thập niên 45 – 50. Ông còn có hai bút hiệu khác là Tiến Đạt và Thúc Đăng. Ông có nhiều sáng tác nổi tiếng và được khán giả yêu thích đến tận nay như: Nỗi buồn gác trọ, Về đâu mái tóc người thương, Nhớ mùa hoa tím, Dấu chân kỷ niệm, Hoa nở về đêm, Sương lạnh chiều đông, Phố vắng em rồi,… Ca khúc “Qua Xóm Nhỏ” của Mạnh Phát nổi tiếng với giai điệu trữ tình, pha chút duyên quê, dân dã. Bài hát “Qua xóm nhỏ” được viết bằng những ca từ mộc mạc, đậm đà, gợi nhớ một tình yêu trẻ trung, trong sáng, nhưng lại không trọn vẹn.
Rồi chiều nào anh qua xóm vắng
Đã mấy mùa trăng anh cách xa
Mấy lần nghe tim thiết tha
Cớ sao anh tưởng chừng là hôm qua
Đôi ta hẹn nhau giữa lòng mấy rặng tre già
Mặn mà làm sao
Nhìn trăng lên xa xa
Hai đứa thì thầm chuyện cũ qua
Ước ngày mai đời nở hoa
Mười năm vai mang phong sương
Bước đến lối thương bỗng biết sầu vương.
Trong thời kỳ chinh chiến, có biết bao chuyện tình ngăn cách, bao yêu thương dang dở. Lời bài hát là những tâm tình của người lính nhớ về những ngày hạnh phúc giản đơn trước kia với người thương bé nhỏ. Đã mấy mùa trăng anh xa cách, nay ngang qua xóm vắng, lòng chợt thấy bồi hồi xuyến xao, tưởng chừng như chỉ mới hôm qua. Những ký ức quen thuộc ùa về, nghe tim thiết tha. Nhớ ngày đôi ta hẹn nhau giữa lòng mấy rặng tre già, tình nồng thắm, mặn mà, ta cùng nhau trò chuyện dưới ánh trăng thanh, thì thầm những câu chuyện xưa cũ, ước nguyện đến ngày ta chung đôi. Mười năm vai mang phong sương, ngậm ngùi xót xa khi phải gác lại bao nhiêu tình cảm, giờ đây ngang qua lối cũ nỗi nhớ thương hoài niệm ùa về ngập tràn trong tâm hồn của người lính xa nhà.
Bồi hồi từ mùa trăng xa xôi
Anh đã nhủ lòng thôi nhớ thương
Cả cuộc đời cho gió sương
Nhớ hôm em rầu rầu nhìn anh đi
Long lanh bờ mi ngắt cành hoa gầy bên đường
Anh hỏi buồn không mà sao em không nói
Cho thấy cuộc đời thêm ấm vui
Thấy nụ cười trên khóe môi
Chiều nay giữa lúc nhớ mong
Nương theo gió qua tiếng sáo buồn đưa.
Ngày ấy người em gái thuở xa xưa
Chờ khi đầu xuân đến lúc tàn đông lạnh lẽo
Mà người đi mãi nơi phương trời nào lãng quên
Hồn còn tìm nhớ đến bóng dáng xa xưa
Thời gian mấy chốc đi qua
Người anh còn vui kiếp sông hồ nơi trời xa
Thì người em gái nơi quê nhà chờ mấy đông
Tình qua bên sông.
https://www.youtube.com/watch?v=xQ45rne7lHc
Bấm vào hình trên để nghe ca khúc do Thanh Thuý trình bày trước 75.
Thương xót biết bao, người chinh nhân bốn phương trời miệt mài bao năm dài nơi đạn khói vô tình, vẫn còn có ngày được trở về quê hương nơi xóm vắng. Từ mùa trăng ấy ra đi, lòng anh bồi hồi bao nỗi luyến lưu, tự nhủ với lòng mình sẽ thôi thương nhớ vì biết rằng cuộc đời gió sương sẽ có thể không bao giờ trở lại. Nhưng làm sao mà không nhớ thương về em, nhớ về ngày ra đi, đôi mắt em long lanh tiễn anh nơi cuối đường, tấm thân hao gầy như cành hoa héo hắt. Dù thương dù buồn nhưng em vẫn giữ nụ cười trên môi, để anh yên tâm mà lên đường.
Ngày ấy anh ra đi, lòng em buồn khôn xiết. Chờ người khi đầu xuân đến lúc tàn đông lạnh lẽo, mà có phải chăng người đã lãng quên nơi phương trời nào. Nhưng ai cũng hiểu một điều rằng thời gian có thể làm đổi thay nhiều thứ, người em gái thuở xa xưa không còn chờ anh được nữa, chờ anh đã mấy đông giờ tình đã qua bên sông. Chiều hôm tìm về thăm nơi xóm cũ, hay tin em đã “bước xuống thuyền hoa kết bằng muôn màu sắc hồng” trong một ngày cuối đông… Anh lặng thinh nơi xóm vắng, lòng buồn vời vợi. Tiếng thì thầm trong đêm trăng ngày ấy đã không còn, những ước mơ về ngày mai rằng đời sẽ nở hoa nay đã dập tắt, chỉ còn lại những tiếng sáo nhớ mong trên bến sông nghe sao mà chạnh lòng.
Chiều nay tìm về thăm xóm ấy
Nghe kể rằng một ngày cuối đông
Pháo hồng nhuộm trên bến sông
Có cô em nho nhỏ dẹp thương mong
Bước xuống thuyền hoa kết bằng muôn màu sắc hồng
Ôi buồn làm sao chiều nay bên xóm vắng
Không tiếng thì thầm chuyện cũ qua
Ước ngày mai đời nở hoa
Chỉ biết vương trên bến sông
Tiếng sáo nhớ mong nghe sáo lạnh lòng.
https://www.youtube.com/watch?v=doL-X2zCjqo
Bấm vào hình trên để nghe ca khúc do Giao Linh trình bày.
Với giai điệu nhè nhẹ, da diết bài hát Qua Xóm Nhỏ dắt dìu tâm hồn người nghe vào một câu chuyện tình buồn không trọn vẹn trong thời chinh chiến ngăn cách xa xăm… Dù rằng chia ly là cái kết buồn hiển nhiên của rất nhiều cuộc tình đẹp thời binh lửa dặm trường, nhưng mỗi một mối tình là một câu chuyện buồn thương chưa bao giờ ngừng cuốn lấy tâm trí người nghe. Bất cứ khi nào nghe lại bài hát, câu chuyện tình buồn qua nỗi nhớ thương hoài niệm của người trai vai mang phong sương lại một lần nữa hiện lên một cách sâu sắc. Nhạc phẩm Qua Xóm Nhỏ của nhạc sĩ Mạnh Phát là một trong những câu chuyện khiến người nghe ngậm ngùi và càng thương hơn những người lính xa nhà.
Lời bài hát Qua Xóm Nhỏ – Mạnh Phát
Rồi chiều nào anh qua xóm vắng
Đã mấy mùa trăng anh cách xa
Mấy lần nghe tim thiết tha
Cớ sao anh tưởng là hôm qua
Đôi ta hẹn nhau giữa lòng mây rặng tre già
Mặn mà làm sao
Nhìn trăng lên xa xa
Hai đứa thì thằm chuyện cũ qua
Ước ngày mai nở hoa
Mười năm vai mang phong sương,
bước đến lối thương mộng biết sầu vương
Rồi từ mùa trăng xa xôi
Đã nhủ lòng thôi nhớ thương
Cả cuộc đời cho gió sương
Nhớ hôm em dàu dàu nhìn anh đi
Long lanh bờ mi
Ngắt cành hoa ngay bên đường
Anh hỏi buồn không
Mà sao em không nói
Cho thấy cuộc đời thêm ấm vui
Thấy nụ cười trên khoé môi
Chiều nay giữa lúc nhớ mong
Nương theo gió qua
Tiếng sáo buồn đưa
Ngày ấy người em gái thuở xa xưa
Chờ khi đầu xuân
Đến lúc tàn đông lạnh lẽo
Mà người đi mãi phương trời nào lãng quên
Hồn còn tìm thấy bóng dáng xa xưa
Thời gian mấy chốc đi qua
Người anh còn vui kiếp sông hồ nơi trời xa
Thì người em gái nơi quê nhà chờ mấy đông
Tình qua bên sông
Chiều nay tìm về thăm xóm ấy
Nghe kể rằng một ngày cuối đông
Pháo hồng nhuộm trên bến sông
Có cô em nho nhỏ đẹp thương mong
Bước xuống thuyền hoa
Kết bằng màu sắc hồng
Ôi buồn làm sao
Chiều nay bên xóm vắng
Không tiếng thì thầm chuyện cũ qua
Ước ngày mai đời nở hoa
Chỉ biết vương trên bến sông
Tiếng sáo nhớ mong
Nghe sáo lạnh lòng.