Lê Thị Phi Ánh là một giai nhân tuyệt sắc được cựu hoàng hết mực cưng chiều, thế nhưng về cuối đời bà phải sống trong hoàn cảnh khó khăn và mất trong cô đơn, bệnh tật.
Giai nhân Lê Thị Phi Ánh (1925 – 1986) là một trong những người vợ không chính thức Bảo Đại.
Bà Lê Thị Phi Ánh sinh ra trong gia đình giàu có, danh giá: anh rể là Phan Văn Giáo, sau làm Thủ hiến Trung Phần; bác ruột là Lê Quang Thiết – phò mã của vua Thành Thái.
Sinh thời, bà Lê Thị Phi Ánh được đánh giá cao về nhan sắc: trắng trẻo, cao ráo, mũi cao, mắt sáng và là người đẹp nhất trong bốn cô “phi” của cựu hoàng Bảo Đại.
Khi gặp Phi Ánh, Bảo Đại phải lòng ngay, hai người sau đó nhanh chóng thành đôi.
Dù không được tổ chức lễ cưới chính thức nhưng bà Lê Thị Phi Ánh rất được vua Bảo Đại yêu thương. Ngoài thời gian làm việc tại Dinh I (cách đó 3 km), vua Bảo Đại thường lui tới và dành thời gian ở bên cạnh bà.
Tuy nhiên, bà Phi Ánh không dự những buổi tiếp tân, không được gần gũi với bà Thái hậu, không lên Buôn Ma Thuột để cùng đi săn thú với Bảo Đại như “Thứ phi” Bùi Mộng Điệp.
Cũng trong thời gian sinh sống tại đây, bà Phi Ánh và vua Bảo Đại có với nhau hai người con chung đó là con gái Nguyễn Phúc Phương Minh (sinh năm 1950) và con trai Nguyễn Phúc Bảo Ân (sinh năm 1951). Tuy nhiên, những ngày hạnh phúc của bà Phi Ánh không kéo dài. Khi vua Bảo Đại thoái vị (sau đó sang Pháp), nhà cửa, tài sản của bà Phi Ánh cũng không còn, gia đình ly tán, bà phải dẫn các con về Sài Gòn sinh sống.
Bà con, ngay cả bên gia đình của bà Phi Ánh cũng “ngại” chứa chấp mẹ con bà, ba mẹ con phải ở nhà thuê, rày đây mai đó. Trong hoàn cảnh này, bà Phi Ánh đành phải bước thêm bước nữa. Khi nghe bà Phi Ánh đi lấy chồng, theo đề nghị của nhiều người thân thuộc trong Hoàng Tộc, bà Từ Cung (ảnh) đem Bảo Ân về Huế ăn học.
Sau này, người chồng thứ 2 của bà cũng đi định cư ở nước ngoài. Bà Phi Ánh qua đời trong cảnh cô đơn vào cuối năm 1986 tại Sài Gòn. Bà mất ở tuổi 61 sau thời gian chống chọi với bệnh ung thư và không được gặp lại cựu hoàng Bảo Đại thêm một lần nào.
Ngày nay, nhắc tới bà Phi Ánh, người ta nhắc tới căn biệt thự mà Bảo Đại đã mua tặng bà khi hai người còn chung sống. Đây là món quà tặng đặc biệt của cựu hoàng, nên còn có tên gọi khác là biệt thự Phi Ánh.
Biệt thự được xây dựng vào năm 1928 theo lối kiến trúc Tây Ban Nha duy nhất từ trước đến nay tại Đà Lạt. Biệt thự gồm hai khối nhà nối liền nhau bằng một hành lang bán nguyệt với phần tường bên ngoài được xây bằng đá tự nhiên
Biệt thự được xây phần lớn bằng đá chẻ, có lối đi rộng nối từ căn nhà bên này sang bên kia, có những ô cửa lớn được thiết kế thành những chiếc vòm cao gió lùa bốn phía. Trong biệt thự này có trưng bày các bức tượng, tranh sơn dầu.
