Xuôi ngược những nẻo đường Sài Gòn xưa: Đại lộ mang tên vị phú hào giàu “thứ hai” của Nam Kỳ

Trong thời kỳ đầu quân Pháp đến chiếm đóng Việt Nam, trong dân gian có câu: “Nhất Sỹ, nhì Phương, tam Xường, tứ Định” để nói về bốn người giàu có nhất Nam Kỳ buổi ấy. Căn cứ theo lời tương truyền ấy thì “nhì Phương” chính là ông Tổng đốc Phương (tên thật là Đỗ Hữu Phương, người gốc Minh Hương) – cũng là một trợ thủ đắc lực của quân Pháp. Trước nhà ông có một con rạch chảy qua, trên bờ của con rạch đó chính là con đường gọi là “Phố xếp” và con rạch đó cũng có tên là rạch “Phố xếp”, nhưng sau này được lấp lại tạo thành một đại lộ, đặt tên là đại lộ Tổng đốc Phương. Nhưng đến ngày 14 tháng 8 năm 1975, ngành chức năng đã đổi lại tên là Châu Văn Liêm.

Nhà ông Tổng đốc Phương trên đường Tổng Đốc Phương, nay là đường Châu Văn Liêm.

Những gánh hàng rong được bày bán trên đường Tổng đốc Phương của những năm thập niên 1920. Ngôi nhà giữa hình nằm tại góc ngã tư Đồng Khánh – Tổng Đốc Phương đến nay vẫn còn.

Bưu điện đầu tiên của Chợ Lớn, sau khi Chợ mới Bình Tây xây xong năm 1930 thì Bưu điện Chợ Lớn dời vào chỗ Chợ cũ còn nơi này được sửa chữa và dùng làm Sở Thuế trực thu (Contributions Directes) và sau đó là trụ sở Ty Thuế vụ quận 6, quận 7 và quận 8 thời trước năm 1975. Còn sau năm 1975 thì vị trí ngày nay là tòa nhà Ngân hàng Sài Gòn Công Thương SAIGONBANK. Ảnh chụp của những năm 1920 – 1929.

Những người dân đang bày hàng trên đường Tổng đốc Phương phía sau Chợ Cá như một khu chợ tự phát ở năm 1925, nơi này sau chính là đường Châu Văn Liêm.  Chỗ nhà 3 tầng gần giữa hình là ngã tư Đồng Khánh – Tổng Đốc Phương và sòng bạc Casino (nơi sau này là rạp Casino Chợ Lớn).

Chợ Cá phía trước Chợ Cũ, nằm ngay giữa đường Tổng Đốc Phương (nay là đường Châu Văn Liêm). Đây là hai trong số các ngôi chợ xưa nhất của Chợ Lớn, trước khi có Chợ Bình Tây tức Chợ Mới.

Người dân dạo chơi trên trục đường chính của Chợ Lớn, nơi ngã tư Đồng Khánh – Tổng Đốc Phương (nay là giao lộ Châu Văn Liêm – Trần Hưng Đạo). Ảnh chụp tháng 3 năm 1950.

Chiếc trực thăng ngang nhiên bay phía trên đường Tổng đốc Phương năm 1968
Góc Đồng Khánh – Tổng Đốc Phương

Vòng xoay giao lộ Khổng Tử – Tổng Đốc Phương (ngã 5 Chợ Lớn)

Ảnh chụp vòng xoay giao lộ Khổng Tử – Tổng Đốc Phương năm 1950. Nay là vòng xoay Hải Thượng Lãn Ông – Châu Văn Liêm, với tượng Phan Đình Phùng phía trước Bưu Điện Quận 5

Hình chụp từ ngã tư Đồng Khánh-Tổng Đốc Phương năm 1952

Ảnh bên trái là năm 1954, bên phải là năm 1969

Đường Tổng Đốc Phương năm 1954, thẳng phía trước là 3 tháp nước Chợ Lớn cạnh đường Thuận Kiều

Con đường Tổng đốc Phương đông xe vào một buổi sớm năm 1969

Tháng 8 năm 1959, đường Tổng Đốc Phương (Chợ Lớn) có chiều đi về, ngăn cách bởi hàng cây thông ngay ngắn. Phía bên trái của chiếc xe buýt là Nhà thuốc Đại Quang số 27 Tổng Đốc Phương.
Những bức ảnh ghép góc ngã tư Đồng Khánh – Tổng Đốc Phương của những năm thập niên 1950, 1960
Ngã tư Đồng Khánh-Tổng Đốc Phương

Đường ngang chính là Tổng Đốc Phương của những năm thập niên 1950. Rạp Casino sau này xây thành Khách sạn Phương Hoàng (Tòa nhà tại góc màu xanh lá cây)
Đường Tổng Đốc Phương năm 1961, bên phải ảnh chỗ phía sau xe đò là Rạp CASINO Chợ Lớn.