Nhạc sĩ Trần Thiện Thanh còn được biết đến với nghệ danh Nhật Trường với vai trò một ca sĩ, là một trong 4 giọng nam được yêu thích nhất trong giai đoạn trước 1975 và được phong danh hiệu “Tứ trụ nhạc vàng” cùng với Duy Khánh, Hùng Cường và Chế Linh. Dù trong vai trò là ca sĩ hay nhạc sĩ ông đều gặt hái được thành công khi chiếm trọn tình cảm của đông đảo khán giả bởi giọng hát thiên phú và tài năng trong khả năng sáng tác của mình.
Trần Thiện Thanh sinh vào năm 1942 tại Phan Thiết, Bình Thuận. Ngay từ khi còn nhỏ ông đã thích ca hát. Sau này khi đã trở thành ca sĩ với nghệ danh Nhật Trường, ông có chia sẻ câu chuyện về nghệ danh mình chọn: “Hồi nhỏ tôi thích ca hát lắm nhưng bố mẹ tôi không cho. Thế là tôi phải chờ đến ban đêm đợi bố mẹ đi ngủ rồi mới dám hát. Nhiều khi ban ngày thèm hát quá mà phải đợi đến tối, thấy ngày sao dài ghê nên tôi chọn tên Nhật Trường, có nghĩa là … ngày dài.” Mặc dù, bị bố mẹ cấm ca hát nhưng niềm yêu mến, đam mê với âm nhạc, ca hát không bị vùi lấp trong ông.
Năm 1958, ông cùng người vợ đầu là bà Trần Thị Liên vào Sài Gòn học tập, sau khi học xong thì làm giáo viên dạy môn Pháp văn ở một trường trung học. Khoảng đầu thập niên 60, ông đã thành lập ban Tứ ca Nhật Trường gồm ông và các nữ ca sĩ Như Thủy (em gái ông), Vân Quỳnh và Diễm Chi. Với giọng hát trau chuốt, trời phú của mình ông đã chinh phục được giới yêu nhạc Sài Gòn thời bấy giờ. Trong thời gian này, bên cạnh việc đi hát thì ông cũng bắt đầu sáng tác nhạc. Ca sĩ Phương Dung từng chia sẻ trong Show Người kể chuyện tình – đêm chủ đề Một đời để yêu nhau (tái hiện lại những ca khúc và cuộc đời của nhạc sĩ Trần Thiện Thanh) về những ngày cơ cực của ông thời gian đầu khi mới đặt chân vào Sài Gòn: “Ca sĩ Nhật Trường ở Phan Thiết, dắt vợ vào Sài Gòn để làm ông giáo. Lúc bấy giờ, vợ anh có thai nhưng không có tiền, anh phải đem bài nhạc đầu tay là Chuyến Đi Về Sáng bán cho nhạc sĩ Mạnh Phát”.
Trong những năm cuối thập niên 60, ông thường mặc quân phục lên sân khấu để hát nhạc lính. Trong sự nghiệp ca hát, ông thường hát và diễn chung với ca sĩ Thanh Lan. Sự kết hợp ăn ý giữa hai người đã đưa cái tên Nhật Trường – Thanh Lan trở thành cặp đôi được yêu thích nhất, kéo theo đó là rất nhiều lời đồn đoán xung quanh chuyện tình của ông. Ngoài nghệ danh Nhật Trường, ông cũng dùng một số nghệ danh khác như Anh Chương (tên con trai đầu của ông) hay Trần Thiện Thanh Toàn (để tưởng nhớ người em trai đã mất).
Có thể nói ông đã rất thành công trong vai trò một ca sĩ khi được xếp vào hàng ngũ Tứ Trụ nhạc vàng. Tuy nhiên, khi nhắc về ông người ta thường nói nhiều về tài năng sáng tác. Với gia tài khoảng 200 bài hát, các sáng tác của ông chủ yếu về đề tài tình yêu và người lính. Một số tác phẩm tiêu biểu của ông có thể kể đến như: Chuyện hẹn hò, Chiếc áo bà ba (ca khúc mang âm hưởng dân ca), Hàn Mặc Tử, Hoa trinh nữ, Lâu đài tình ái, Mùa đông của anh, Gặp nhau làm ngơ…
Các sáng tác của ông đã góp phần đáng kể trong việc làm mới dòng nhạc vàng vốn mang nhiều nét ủy mị, bi lụy. Các ca khúc của ông được thêm vào nhiều sự tươi tắn, lạc quan. Với tài sáng tác của mình, tên tuổi của ông luôn được nhắc đến cùng với những nhạc sĩ tiêu biểu của dòng nhạc vàng như Trúc Phương, Lam Phương, Anh Bằng, Hoàng Thi Thơ…
Cũng trong những năm đầu thập niên 60, những sáng tác của Trần Thiện Thanh đã góp phần làm nên tên tuổi của nữ danh ca Phương Dung. Với ca khúc Tạ từ trong đêm của nhạc sĩ Trần Thiện Thanh, cô đã giành được nhiều giải thưởng danh giá như “Huy chương vàng” cho Ca sĩ trình bày xuất sắc nhất và Nữ ca sĩ được cảm tình nhất năm 1965.
Năm 1965, ông tốt nghiệp trường Hạ sĩ Quan và phục vụ tại Cục Tâm lý chiến thuộc Bộ Tổng tham mưu Quân lực Việt Nam Cộng hòa cho đến tháng 4 năm 1975.
Bên cạnh đó, ông cũng từng là Trưởng ban văn nghệ của Đài Tiếng nói Quân đội, có riêng hai chương trình Nhạc “Mùa Chinh Chiến” và “Tiếng Hát 20” trên làn sóng phát thanh của Đài Tiếng nói Quân đội. Sau đó, ông phụ trách thêm chương trình phóng sự chiến trường vào cuối năm 1968.
Ngoài việc ca hát và sáng tác ông còn từng điều hành trung tâm phát hành nhạc và thu băng mang tên Tiếng Hát Đôi Mươi vào đầu thập niên 1970.
Sau sự kiện 30 tháng 4 năm 1975, ông nằm trong danh sách những nghệ sĩ bị cấm hoạt động. Tới năm 1984, ông được cấp phép hoạt động trở lại, tuy nhiên ông từ chối làm việc cho chế độ mới.
Năm 1993, ông di dân sang Hoa Kỳ theo diện đoàn tụ gia đình nhưng gặp phải một số vấn đề trục trặc về vấn đề pháp lý cư trú nên Trần Thiện Thanh không được hợp thức hóa theo diện di trú. Mãi cho đến tháng 5 năm 2004, tức một năm trước khi mất, ông mới nhận được thẻ xanh để có thể đi trình diễn ngoài nước Mỹ. Do đó, có lần MC của trung tâm Asia đã xót xa nói rằng số phận của Trần Thiện Thanh là “vượt truông dài chưa thấy thẻ xanh”.
Trong thời qua hải ngoại, ông chung sống với nữ ca sĩ Mỹ Lan và có thêm một người con trai tên Trần Thiện Anh Chí, nhưng hai người không có hôn thú. Trước đó, khi còn ở Việt Nam, ông đã có 4 người con với người vợ đầu là bà Trần Thị Liên là Trần Thiện Anh Chương (đã mất năm 2014), Trần Thiện Thanh Trúc, Trần Thiện Thanh Trân, Trần Thiện Anh Châu và 1 người con với nữ ca sĩ Kim Dung tên Trần Thiện Anh Chính. Những năm cuối đời, ông vật lộn với căn bệnh hiểm nghèo – ung thư phổi và qua đời tại nhà riêng ở thành phố Westminster,quận Cam, California vào ngày 13 tháng 5 năm 2005. Thi thể của ông được hỏa táng và đưa về Việt Nam, thờ tại chùa Phước Huệ, thành phố Bảo Lộc, Lâm Đồng.Năm 2006, Trần Thiện Thanh được vinh danh trong chương trình Asia 50: Anh Không Chết Đâu Anh và Asia 61: Bà Mẹ Trị Thiên vào năm 2009 do trung tâm Asia thực hiện.
Năm 2016, ông được vinh danh trong chương trình Sol Vàng tháng 11 với chủ đề nhạc sĩ Trần Thiện Thanh – Lâu đài tình ái do VTV9 và Jet Studio phối hợp thực hiện. Có sự tham gia của các ca sĩ Chung Tử Lưu, Phương Hồng Ngọc, Thúy Huyền, Duy Trường, Tường Nguyên, Thụy Vân, Nguyễn Phú Quý và đặc biệt là có sự góp mặt của 2 danh ca Phương Dung và Thái Châu. Hai danh ca xuất hiện trong chương trình để trình diễn lại những ca khúc vang bóng một thời cũng như chia sẻ những kỷ niệm thân thương với người nhạc sĩ tài hoa Trần Thiện Thanh. Trong chương trình này nữ danh ca Phương Dung chia sẻ: “Tôi rất mong chờ đêm nhạc này, phải nói rằng nếu không có âm nhạc của Trần Thiện Thanh, đã không có Phương Dung của ngày hôm nay. Ngày trước tôi vinh dự được hãng đĩa giao cho nhiều bài hát của anh Nhật Trường – Trần Thiện Thanh, lại được hát nhiều trên sân khấu, truyền hình… nên có nhiều ca khúc đi vào lòng người. Trong đó bài Hoa trinh nữ là một trong những ca khúc đáng nhớ nhất mà tôi may mắn được trình bày lại trong chương trình Sol Vàng lần này. Đây là một bài hát không dễ thể hiện, nhiều người gọi là “bài hát tử thần” của Phương Dung. Sau này khi đi chấm thi, nghe các em thi hát cover lại bài này, tôi đã rất khó tính. Ngoài việc bắt buộc phải hát đúng từng chữ trong văn bản gốc, tôi đều kêu các em đến và giải thích rõ ngữ nghĩa ca từ bài hát cho các em để có thể hiểu nội dung bài hát. Hoa trinh nữ thấy dễ vậy mà không dễ đâu. Ngày trước, anh Trần Thiện Thanh cũng… khó khăn, kỹ lưỡng với tôi lắm nên nhờ vậy mà tôi hát những ca khúc của anh thành công, được khán giả khắp nơi yêu mến”.
Sau khi ông mất, tác quyền âm nhạc của ông được chia cho các con ông trong đó anh cả Anh Chương làm đại diện cho cả 4 người em lớn, ca sĩ Mỹ Lan làm đại diện nhận tác quyền cho con nhỏ Anh Chí, riêng về phía Mỹ Lan, bà không được nhận tác quyền do không có hôn thú hợp pháp. Tuy nhiên đến năm 2014, sau khi Anh Chương mất, 4 người em của ông đã ủy thác cho công ty Tnhh Làng Văn làm đại diện. Tới năm 2018, công ty Làng Văn đã kí kết với Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc để khai thác nhạc phẩm của Trần Thiện Thanh trong nước. Điều này gây khó khăn cho các ca sĩ hải ngoại trong việc các ca sĩ hải ngoại trong việc hát nhạc Trần Thiện Thanh. Năm 2019, giữa ca sĩ Mỹ Lan và người 4 người con đầu của nhạc sĩ Trần Thiện Thanh, đại diện là con gái đầu Trần Thiện Thanh Trúc xảy ra tranh chấp tác quyền khi cô không thừa nhận quyền tác quyền của Trần Thiện Anh Chí do phía ca sĩ Mỹ Lan không cung cấp bằng chứng chứng minh Trần Thiện Thanh Chí đúng là con ruột của nhạc sĩ Trần Thiện Thanh. Hiện nay, theo thông tin từ ca sĩ Mỹ Lan, các ca sĩ muốn hát nhạc của cố nhạc sĩ chỉ cần liên hệ với 1 trong 5 người hiện đang giữ tác quyền nhạc Trần Thiện Thanh là có thể được hát nhạc của ông mà không sợ bị ảnh hưởng bởi các vấn đề pháp lý liên quan