Nhạc sĩ Xuân Tiên sinh tên thật là Phạm Xuân Tiên, sinh năm 1921 tại Hà Nội. Ông là một nhạc sĩ có nhiều đóng góp cho nền tân nhạc Việt Nam giai đoạn 1954 – 1975. Không những sáng tác nhiều bản nhạc có giá trị được nhiều người yêu thích như Khúc hát ân tình, Duyên tình, Về dưới mái nhà,.. ông còn có khả năng chơi 25 loại nhạc cụ, cả phương Đông lẫn phương Tây. Ông có thể sử dụng hầu hết nhạc cụ cổ truyền Việt Nam, Thái Lan, Lào và Campuchia cải tiến và sáng tạo một số nhạc cụ mới. Nhạc sĩ Xuân Tiên sáng tác từ trước năm 1945, tức là thuộc dòng nhạc tiền chiến, các ca khúc của ông thường được đào sâu vào nhạc Việt, dùng kỹ thuật và nhịp điệu phương Tây nhằm cải tiến và xây dựng nền nhạc của mình. Ông thường sử dụng những âm hưởng lạc quan, yêu đời và ca ngợi quê hương dân tộc. Quan điểm của ông là sáng tác phải hoàn toàn không giống ai.
Mặc dù là vậy nhưng không có nghĩa là ông chỉ viết về dòng nhạc vui tươi, ông còn có những sáng tác mang sắc thái nhớ nhung về một mối tình xa xưa, về nỗi mất mát trong đời , hay về quá khứ vàng son không quay lại như “ Chờ một kiếp mai”, “Hận đồ bàn”, “Xa quê hương”… đã được viết bằng một loại ngôn ngữ gợi cảm mang âm điệu rất hoàn chỉnh.
Đa số ca khúc của ông mang âm hưởng miền Bắc và miền Trung, chỉ có một số ít là miền Nam như “cùng một mái nhà”, “khúc nhạc đồng xanh”, “đất Việt”. Ca khúc nổi tiếng nhất của ông là “khúc hát ân tình” được sáng tác sau Hiệp định Genève 1954 trong bối cảnh nhiều người dân miền Bắc di cư vào Nam sinh sống. Bài hát nhằm kêu gọi đồng bào dù là miền nào thì hãy cùng nhau hòa nhập sống thân ái với nhau, đồng thời cũng ngợi ca tình yêu không phân biệt Bắc Nam.
Còn rất nhiều ca khúc nổi tiếng khác của ông đã để lại cho nền âm nhạc Việt Nam những bài hát bất hủ và sâu sắc, trong đó phải nhắc đến đó là ca khúc “Mong chờ”. Nội dung ca khúc nói về nỗi muộn phiền của người đứng ngóng bên bờ sông Hương, mong thuyền hãy trôi về bến để thuyền và bến được ở cạnh nhau, cũng giống như người thương cũng đang được đợi chờ để có một hạnh phúc vẫn còn xa mãi.
Nhạc sĩ Xuân Tiên đã tham gia vào chương trình thơ Tao Đàn phát thành trên đài Sài Gòn với vai trò là người thổi sáo cho nghệ sĩ ngâm thơ vào cuối thập niên 1950. Trong lần đến Huế, Xuân Tiên đã được gặp gỡ một nữ ca sĩ nổi tiếng của đài phát thanh, cô rất là hâm mộ sáng tác Khúc hát ân tình của Xuân Tiên. Cô đã mời nhạc sĩ Xuân Tiên, Vĩnh Phan ghé xuống thuyền trên sông Hương để cùng hòa nhạc Huế với các nhạc sĩ cổ nhạc ở Huế và tất nhiên nữ ca sĩ đã thể hiện bài hát “Khúc hát ân tình”. Sau đêm ấy, tất cả những nghệ sĩ tham gia đều ngủ lại ngay trên 2 con thuyền được ghép lại trên sông Hương. Lúc đó 3 nhạc sĩ cố nhạc Huế ngủ trên thuyền còn 3 người còn lại Xuân Tiên, Vĩnh Phan cùng nữ ca sĩ Huế ngủ trên 1 thuyền. Vì hơi mệt nên Vĩnh Phan đã ngủ trước, chỉ còn lại nhạc sĩ Xuân Tiên và cô ca sĩ Huế không ngủ được. Cả hai đã thức suốt đêm để ngồi tâm sự với nhau có lẽ là vì quá tâm đầu ý hợp, đó là đêm ngắn nhất cuộc đời của ông. Chuyện vẫn chưa hết nhưng trời đã vừa sáng cả hai đành chia tay vội vã để nhạc sĩ Xuân Tiên đáp máy bay về lại Sài Gòn.
Về đến nơi, vẫn còn lưu luyến những mùi hương khó phai của cô gái Huế nhẹ nhàng, đằm thắm, nhớ mãi giây phút ở cạnh tâm sự thâu đêm suốt sáng ấy mà nhạc sĩ Xuân Tiên đã sáng tác nên ca khúc mang tên “Mong chờ”. Mặc cho thuyền bồng bềnh theo bóng thời gian, thuyền ơi sao lênh đênh trôi mãi, làm cho lòng ai vấn vương hoài.
“Kìa trăng lên cao đang soi sáng
Dòng Hương Giang kia như lơ đãng
Mặc thuyền bồng bềnh theo bóng thời gian
Thuyền ơi sao lênh đênh trôi mãi?
Về đâu ngang qua hay dừng lại
Dừng lại để tôi nhắn ai vài câu…”
https://www.youtube.com/watch?v=O9eoS8a958w
Bấm vào hình trên để nghe ca khúc do danh ca Thanh Thúy thâu thanh trước 1975
Những dòng tâm sự được nhạc sĩ Xuân Tiên viết lên mang âm điệu Huế là những nỗi niềm của người bơ vơ trước mênh mông sông nước Hương Giang vì còn lưu luyến hoài mùi cô gái Huế dịu dàng, đằm thắm, nhưng giây phút cùng nhau trò chuyện thâu đêm như đã là tri kỷ từ thuở nào? “Kìa trăng cao đang soi sáng, dòng Hương Giang như lơ đãng”, cớ sao thuyền cứ lênh đênh mãi, sao không dừng lại cho tôi nhắn vài câu.
“…Kìa chim ăn đêm kêu xao xác
Lòng tôi đang bâng khuâng ngơ ngác
Nhìn mây mây bay tan tác vì đâu
Đàn ai buông tơ bên trăng sáng
Hòa theo câu ca thêm nhịp nhàng
Nhịp nhàng lời ca tiếng nhạc còn vang
Ơi! Ới mong chờ
Con thuyền trôi
Thuyền trôi về bên bến ni…”
https://www.youtube.com/watch?v=G9IOdA0xu9k
Bấm vào hình trên để nghe ca khúc do danh ca Hoàng Oanh thâu thanh trước 1975
Lòng bâng khuâng nhìn mây bay tan tác vì đâu, tâm tư của người trên bến dường như cũng thả bồng bềnh trôi theo, hòa theo câu ca nhịp nhàng. Nỗi vấn vương, nhớ trông tri kỷ dường như khiến nhạc sĩ có thật nhiều cảm xúc để có một tác phẩm hay như “Mong chờ”, rằng ông rất trân trọng cuộc gặp gỡ này, cô gái Huế đằm thắm đó đã khiến ông trải hết được bao tâm tư trong lòng, cảm thấy nhẹ nhàng khi được bày tỏ hết những chuyện đã qua trong quá khứ.
“Ơi! Ới con thuyền
Ới thuyền đừng
Thuyền đừng theo gió, gió đi…”
“Thuyền ai trôi êm đềm trên sông vắng dường như vô tư không lo lắng”. Nhạc sĩ rất khéo léo trong việc sử dụng hình ảnh con thuyền trôi êm trên sông vắng để ví với người con gái Huế vô tư vô lo, liệu rằng xa nhau rồi có còn nhớ đến người chờ như hoa héo màu phai, lãng đãng trôi theo bóng thuyền vô định. Thuyền đừng theo gió, gió đi…
“…Thuyền ai trôi êm trên sông vắng
Dường như vô tư không lo lắng
Hồn còn ngập ngừng trong ánh vàng tan
Nhìn theo xa xa ai buông lái
Mà đi đi sao không dừng lại
Để người chờ như hoa héo màu phai…”
https://www.youtube.com/watch?v=57jke_rbRFo
Bấm vào hình trên để nghe ca khúc do Phương Hồng Quế trình bày.
Ca khúc “Mong chờ” của nhạc sĩ Xuân Tiên mang một giai điệu mộc mạc, đơn giản, những nỗi lòng được nhạc sĩ thả vào hết vào sáng tác, là những cảm xúc chân thật sau khi được cùng trải lòng với một người lạ tựa như tri kỉ trong quảng thời gian ngắn ngủi đáng nhớ nhất của đời mình. Ca khúc được ca sĩ Hoàng Oanh thể hiện vô cùng xúc động, một sự kết hợp tuyệt vời giữa nhạc sĩ và ca sĩ, có lẽ không có ai khác ngoài cô Hoàng Oanh có thể truyền tải được linh hồn của bài hát của nhạc sĩ Xuân Tiên, bởi giọng hát nhẹ nhàng, êm ái, ngọt ngào dễ dàng đi vào trái tim của người nghe.
Trích lời bài hát Mong Chờ của nhạc sĩ Xuân Tiên:
Kìa trăng lên cao đang soi sáng
Dòng Hương Giang kia như lơ đãng
Mặc thuyền bồng bềnh theo bóng thời gian
Thuyền ơi sao lênh đênh trôi mãi?
Về đâu ngang qua hay dừng lại
Dừng lại để tôi nhắn ai vài câu.
Kìa chim ăn đêm kêu xao xác
Lòng tôi đang bâng khuâng ngơ ngác
Nhìn mây mây bay tan tác vì đâu
Đàn ai buông to bên trăng sáng
Hòa theo câu ca thêm nhịp nhàng
Nhịp nhàng lời ca tiếng nhạc còn vang
Ơi! Ới mong chờ
Con thuyền trôi
Thuyền trôi về bên bến ni
Ơi! Ới con thuyền
Ới thuyền đừng
Thuyền đừng theo gió, gió đi.
Thuyền ai trôi êm trên sông vắng
Dường như vô tư không lo lắng
Hồn còn ngập ngừng trong ánh vàng tan
Nhìn theo xa xa ai buông lái
Mà đi đi sao không dừng lại
Để người chờ như hoa héo màu phai.