Thông qua nhiều tác phẩm văn học cùng với những bộ phim điện ảnh khi đề cập đến vai trò cũng như vị trí của người phụ nữ trong xã hội ngày xưa, sẽ có không ít người mang theo ấn tượng rằng: Khi bản thân còn là thiếu nữ thì chẳng dám bước nửa chân ra khỏi cửa nhà, mọi hành động cử chỉ đều được học tập và dạy dỗ từ tấm bé, mỗi một câu một từ nói ra đều bị ước thúc bởi những gia giáo cùng đạo đức truyền thống. Đến khi xuất giá theo chồng, thì người vợ gần như là lệ thuộc hoàn toàn vào phu quân, cả đời chỉ biết làm lụng vất vả để chăm sóc cho chồng con gia đình, đã thế lại còn phải cắn răng không dám hé nửa lời trước cảnh chồng “tam thê tứ thiếp”, vậy mà vẫn có người suốt ngày sống trong sợ hãi khi chẳng biết khi nào thì bị chồng ruồng bỏ “hưu thê”. Nói chung, cuộc đời cũng như cuộc sống của người phụ nữ xưa trong quan niệm của người hiện đại, được xem như là một tấn bi kịch.
Nhưng đã ai hồi tưởng lại, liệu rằng, đó có phải là cuộc sống thực sự của những người phụ nữ xưa hay chăng? Nếu chúng ta dành ra một chút thời gian để tĩnh hạ tâm xuống, ngồi lần mò những trang sách cũ đã bị ố vàng, lật lại những trang sử được lưu truyền hàng ngàn năm, có lẽ sẽ sáng tỏ vài phần chân tướng, hiểu biết thêm về mối quan hệ vợ chồng thật sự của người xưa, chắn chắn về trách nhiệm cùng với sự cống hiến của người vợ đối với gia đình.
Chồng là người gánh vác – Vợ là người chăm sóc – Cùng nhau xây dựng gia đình
Từ xưa đến nay, dù là cổ nhân hay hiện đại thì mối quan hệ vợ chồng vẫn luôn được đề cao bởi tầm quan trọng của nó. Họ cho rằng, trong tất cả những mối quan hệ của con người thì quan hệ vợ chồng chính là trọng yếu nhất. Chu Dịch có viết một câu rằng: “Trời Đất sinh thành rồi sau mới sinh ra vạn vật, vạn vật sinh ra rồi sau mới có nam nữ khác biệt, sau rồi mới có quan hệ vợ chồng, cha con, quân thần, từ đó mới có khái niệm trên dưới, lễ nghi.”
Thậm chí, trong Sử Ký cũng nhấn mạnh mối quan hệ vợ chồng chính là khởi nguồn cho nhiều mối quan hệ khác: “Phu phụ chi tế, nhân đạo chi đại luân dã.”
Và nếu ai có đọc Trung Dũng thì sẽ thấy câu nói này: “Đạo của người quân tử là bắt đầu từ đạo vợ chồng, phát triển tới cảnh giới cao thâm thì có thể quan sát hiểu rõ ràng tường tận cái đạo của tất cả mọi sự vật trong trời đất”.
Cổ nhân luôn có cách lý giải của họ, họ xem trời đất – âm dương chính là nền tảng nguyên thủy nhất của tự nhiên và đương nhiên vợ chồng sẽ được ví như nền tảng nguyên thủy nhất của xã hội. Bởi, từ một mối quan hệ vợ chồng sẽ sản sinh ra thêm nhiều mối quan hệ khác nữa như quan hệ cha con, quan hệ anh em, quan hệ họ hàng thân tộc,…..cuối cùng sẽ tạo thành một mạng lưới quan hệ rộng lớn.
Nếu trong gia đình, vợ chồng làm tròn đạo nghĩa với nhau, các thành viên cũng sẽ theo đó mà làm tròn đạo của mình, từ đây sẽ giúp cho gia đình trở nên hòa thuận, gia phong đoan chính. Còn tiến xa thêm một bước nữa sẽ thấy, đạo nghĩa vợ chồng còn ảnh hưởng đến cả quốc gia đại sự của một nước, ảnh hưởng đến sự hưng thịnh cùng diệt vong. Trong văn hóa Nho gia, họ đặt mối quan hệ giữa vợ và chồng thành một trong năm mối quan hệ nhân luân và là một trong những nền tảng để một người có thể “tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ”. “Tề gia” được đặt trước cả “trị quốc” để nhìn thấy được tầm quan trọng của mối quan hệ gia đình, mà muốn “tề gia” thì trước hết phải giữ sao cho mối quan hệ vợ chồng được tốt.
Trong quyển Bạch Hổ Thông có viết một câu thế này: “Phu giả, phù dã; thê giả, tề dã” (ý của câu này được tạm dịch là người chồng sẽ là người gánh vác gia đình, còn người vợ chính là người chăm sóc và vun vén cho gia đình được tử tế – chỉnh tề). Người chồng là chủ tâm phúc, gánh trên vai trách nhiệm dẫn dắt và trợ giúp kiếm sống mưu sinh để chèo chống cho gia đình có cái ăn cái mặc, đưa gia đình vào một khuôn phép nhất định có trật tự. Còn người vợ cũng chẳng nhẹ nhàng gì hơn khi gánh trên vai trách nhiệm ngang ngửa với người chồng, vừa lo lắng việc trong nhà, phụng dưỡng cha mẹ chồng, còn phải nuôi dạy con cái cho nên người. Đây mới chính là sự nhất thể vợ chồng được đề cập, cả hai cùng đồng tâm hiệp lực để xây dựng cho gia đình trọn vẹn.
“Nam tôn nữ ti” thực sự mang ý nghĩa như thế nào?
Người ta vẫn luôn nói vợ chồng là một thể nhưng nam nữ vẫn có sự khác biệt như sở trường, sức khỏe, tâm sinh lý,….Bởi vậy cổ nhân mới có câu “âm dương chi đạo”, người chồng sẽ đại diện cho cực dương – cứng rắn và mạnh mẽ, còn người vợ là đại biểu cho cực âm – mang trong mình sự ôn nhu và thùy mị. Và cũng dựa trên căn cứ đó mà xác lập nên những luân lý gia đình như “nam tôn nữ ti”, “nam chủ ngoại, nữ chủ nội”. Mọi người vẫn hay bị nhầm lẫn hai chữ “tôn” và “ti”, nó không đại diện cho sự cao quý hay thấp hèn, mà đang muốn nói đến sự hòa thuận vợ chồng theo thiên địa. Thiên là sự thuần dương, ý là ở trên, cũng đồng nghĩa với chữ “tôn” – Đây là muốn nói người đàn ông phải biết xử sự làm sao cho giống thiên, giữ cho mình sự cương nghị cùng một ý chí không ngừng vươn lên. Địa đương nhiên là thuần âm, ý là ở dưới, đồng nghĩa với chữ “ti” – Ý là người phụ nữ phải xử sự sao cho giống đại địa, phải học được cách khiêm tốn, trọng đức và biết cách cao dung hết thảy mọi việc.
Cụ thể hơn nếu đề cập đến vấn đề trách nhiệm của vợ và chồng trong cuộc sống như sự phân chia “trong ngoài”. Ở bên ngoài, nếu người đàn ông là một vị đế quân thì phải toàn tâm lo cho việc nước, suy nghĩa cuộc sống cho dân chúng; nếu đứng trên vị trí là một bề tôi thì phải tận lực hoàn thành trách nhiệm được giao, phú tá cho giang sơn; còn nếu làm tướng thì đương nhiên phải quên thân mà bảo vệ cho Tổ quốc, đất nước; còn là dân thường thì chăm chỉ, chịu thương chịu khó mà làm ăn, cần cù lao động. Ở trong nhà đã có người vợ đảm đang, tuân thủ những chuẩn mực của đạo đức và luân thường, giúp chồng nuôi dạy con cái, quản lý chi tiêu trong nhà, nội trợ, cúng bái tổ tiên,….
Trong Lễ Ký có viết thế này: “Nam bất ngôn nội, nữ bất ngôn ngoại” – Ý của câu này là nói người đàn ông nếu muốn chuyên tâm vào phát triển sự nghiệp thì đừng nên tra xét dò hỏi việc trong nhà, còn người phụ nữ chỉ có không can thiệp vào việc của chồng thì mới hoàn toàn tập trung tinh thần mà đảm đang chăm sóc gia đình chỉnh tề.
Ngoài ra còn có một câu nói khác: “Vợ chồng có khác biệt”, ở đây không phải đề cập đến giới tính hay vai vế trong nhà mà đang nhắc đến công việc của vợ và chồng. “Nam chủ ngoại sự”, tức là công việc của chồng là ở bên ngoài, là người làm việc nuôi dưỡng gia đình – “Nữ chủ nội sự”, là đang ám chỉ công việc quản sự của người phụ nữ trong nhà, phải biết phụng dưỡng cha mẹ chồng, giáo dục con cái, vun vén cho tổ ấm gia đình. “Công, dung, ngôn, hạnh” phải đầy đủ, “nữ công, gia chánh” phải khéo léo cho tròn. Phụ nữ ngày xưa ai cũng buộc phải biết may, vá, thêu, dệt, bếp núc, buôn bán,…, người phụ nữ giỏi hơn thì biết thêm “cầm, kỳ, thư, họa”.
Trong xã hội ngày nay, người phụ nữ vừa giỏi trong việc gây dựng nghiệp, vừa có thể chăm sóc gia đình cũng không được xem là trái với tứ đức xưa của người phụ nữ. Nhưng bản tính của người phụ nữ vốn nhu mềm lại có tính âm nên mọi việc đều phải biết được chừng mực và giới hạn, nên xử lý tốt tất cả những mối quan hệ từ công việc – gia đình – xã hội. Nếu quá thiên về một hướng cho công việc thì trong nhà sẽ thiếu đi trụ cột để vun vén dễ dẫn đến tình trạng hôn nhân đến muộn hoặc cuộc sống gia đình không được hòa thuận.
Đã nghe câu “vợ là tể tướng trong nhà” hay chưa?
Không chỉ một vài người, mà dường như hầu hết mọi người đều nghĩ rằng phụ nữ trong xã hội ngày xưa đều sống hết mình vì chồng vì con, bản thân sinh ra và tồn tại chẳng có bất kỳ giá trị nào. Nhưng đó lại là một quan niệm sai lầm! Kỳ thực, trong xã hội truyền thống ngày xưa, người đàn ông chỉ gánh trên vai hai trọng trách lớn là vì dân và vì nước. Nếu đứng trên cương vị là một quân chủ thì họ sẽ vì quốc gia đại sự mà loa toan đủ đường; nhưng nếu họ chỉ là một dân thường thì sao – đều làm lụng vất vả để nuôi sống gia đình, họ được xem là “trụ cột” nên không thể nào chỉ sống vì bản thân. Còn bản thân người phụ nữ, luôn muốn chồng mình có chí khí, có hoài bão nên lúc nào cũng tận tâm tận lực để chăm sóc chồng con cho chồng yên tâm. Vậy nên mới xuất hiện nhiều câu chuyện về người vợ vất vả nuôi chồng ăn học, đỗ đạt chốn quan trường. Điều này chẳng phải góp phần chứng minh rằng, trong văn hóa truyền thống, dù là đàn ông hay đàn bà thì đều “mỹ đức vô tư vô ngã” hay sao?
Nếu học tập theo những cổ nhân, đặt mối quan hệ vợ chồng lên bàn cân triều chính, xem mối quan hệ đó như quân hệ quân thần thì sao? Người chồng sẽ như một vị đế vương – người đúng đầu một cõi trong ngôi nhà nhỏ, còn người vợ sẽ sắm vai một vị tể tướng “dưới một người trên vạn người”. Cũng không nghĩ xem, tại sao người xưa hay gọi vợ trong nhà là “Chủ mẫu”, họ vẫn được mọi người trong gia đình cung kính và tôn trọng đấy thôi! Còn trong việc nuôi dưỡng con cái, một người mẹ hiền sẽ đào tạo và bồi dưỡng ra những người con tài đức – là những mầm non ảnh hưởng đến vận mệnh của cả một quốc gia. Cho nên, cổ nhân có nói: “Có hiền nữ mới có hiền thê, có hiền mẫu mới sinh ra hiền tử” – Điều này đã được sử sách lịch sử ghi chép lại rất nhiều về những tấm gương mẹ hiền dạy con thành tài.
Có thể thấy, người vợ trong nhà giống như một vị tể tướng đương triều, là người mà tất cả các thành viên khác phải dựa vào từ phương diện ăn uống, ăn mặc,….cho đến đi lại, học hành….Điều này càng khẳng định thêm vị trí thực sự của người vợ – người phụ nữ trong xã hội ngày xưa, không hề thấp kém như chúng ta vẫn hằng nghĩ mà vô cùng quan trọng. Và ngày nay cũng như thế!