Nhớ về những con đường của Sài Gòn xưa: Đường Công Lý, nay là đường Nam Kỳ Khởi Nghĩa – Phần 1

Đăng ngày 22/08/2024

Đường Công Lý là một trong những trục giao thông chính của đường phố Sài Gòn dù là trước hay sau năm 1975. Là đoạn đường nối dài từ Sân bay Tân Sơn Nhất đi qua trung tâm thành phố cho đến rạch Bến Nghé. Dưới thời kỳ Pháp thuộc, Sài Gòn còn đang trong quá trình quy hoạch nên những con đường thành đô được đánh số và gọi theo những con số đó. Ban đầu, đường Công Lý được đặt thành số 26, sau này thì gọi là đường Impératrice, rồi đến Mac Mahon (dân Sài Gòn thời đó hay gọi quen thành đường Mặt Má Hồng), rồi lần lượt mang theo những cái tên như Général De Gaulle, Maréchal De Lattre de Tassigny. Mãi đến năm 1955, đường mới có tên chính thức và Việt hóa là đường Công Lý (bởi, con đường này đi ngang qua Tòa Pháp Đình Sài Gòn, được xem là nơi gìn giữ công lý của người dân).Hình ảnh so sánh đường Sài Gòn xưa và nay với cùng một góc ảnh - Phần 1: Đường  Công Lý

Nó là đoạn đường kéo dài từ Bến Chương Dương ở Quận 1 chạy ngang cầu Công Lý (cầu bắc ngang kênh Nhiêu Lộc – Thị Nghè ở quận 3). Qua cầu là đầu đường Ngô Đình Khôi kéo dài đến khúc giao của đường Võ Tánh (sau này chính là đường Hoàng Văn Thụ), nơi có bộ Tổng Tham Mưu (sau này được đổi thành Trụ sở Quân khu 7). Sau năm 1963, nhân kỷ niệm ngày đảo chánh Ngô Đình Diệm mà đường Ngô Đình Khôi được đổi thành đường Cách Mạng 1/11. Nhưng sau năm 1975 thì hầu hết các con đường đều được đổi thành tên khác, đường Công Lý cũng không ngoại lệ khi được đổi thành đường Nam Kỳ Khởi Nghĩa. Đường Cách Mạng 1/11 đổi thành đường Nguyễn Văn Trỗi, cầu Công Lý nối liền hai con đường cũng được đổi thành cầu Nguyễn Văn Trỗi. Tuy nhiên, cho đến hiện nay, mặt trước của cây cầu người ta vẫn để tên là cầu Công Lý và người dân cũng quen với cái tên “Cầu Công Lý”.

Có thể thấy, đường Công Lý là một trong những đoạn đường có nhiều tên gọi nhất và nó đi qua những địa điểm đặc biệt của Sài Gòn như Dinh Độc Lập, Dinh Hoa Lan, Phủ Phó Tổng thống, Chùa Vĩnh Nghiêm, trường Tư thục Quốc Anh, Thương xá Crystal Palace – Tam Đa, rạp chiếu bóng Hồng BàngLịch sử con đường Nam Kỳ Khởi Nghĩa xưa và nay | Sài Gòn Xưa Và Nay

Vỉa hè đường số 131 đường Công Lý – phía trước Tòa Pháp Đình Sài Gòn (bây giờ là Tòa án Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh). Trước đó, có tên là Tòa đại hình Sài Gòn năm trên đường Mac Mahon. Sau năm 1898 thì đổi thành Tòa hình sự Sài Gòn kiêm Tòa Thượng thẩm Đông Dương. Năm 1919 thì đây là Tòa Thượng thẩm Nam Kỳ. Sang thời VNCH thì hoạt động là Tòa Thượng thẩm Sài Gòn, thường gọi là Pháp đình Sài Gòn và cũng trong giai đoạn này mà đổi thành đường Công Lý.
Ngã tư Lê Lợi và Công Lý năm 1963 – 1964. Trong ảnh là hình chiếc xe tang điển hình của hầu hết người miền Nam, có lẽ người mất thuộc về quân đội nên có lính hộ tống. Xe tang của Tàu màu mè với hai con rồng hai bên, Còn xe tang của người Bắc là loại có ngựa kéo.
Cầu Công Lý khi còn là cầu cũ từ thời Pháp, với lan can bằng sắt. Tại đây, Cảnh sát miền Nam Việt Nam đã bắt giữ ba người đàn ông khi họ định cho nổ mìn cây cầu này tại Sài Gòn vào ngày 11-5-1964. Nhà chức trách Việt Nam cho biết, họ đã phát hiện ra kế hoạch ám sát Bộ trưởng Quốc Phòng Mỹ – Robert McNamara của Đảng Cộng sản VN, bằng cách phá nổ cây cầu này đúng lúc ông McNamara đi qua khi ông đến Saigon vào ngày mai (tức 12-5-1964).Lịch sử những đường phố Sài Gòn xưa: 150 năm đại lộ Norodom/Thống Nhứt -  Một trong những đại lộ đầu tiên của Sài Gòn
Phía đường Công Lý, phía trước chính là góc ngã tư đường Công Lý và Yên Đỗ năm 1964
Hội Thánh Tin Lành này nằm cách nhà của Đức Từ Cung – Thân mẫu của Cựu Hoàng Đế Bảo Đại – một căn. Nhà đó mang số 213 đường Công Lý.