Sài Gòn qua bao năm lịch sử đã thay da đổi thịt rất nhiều. Sài Gòn ngày nay, thành phố mà khi nhắc đến người ta sẽ liên tưởng đến một thành phố trẻ trung, năng động bậc nhất cả nước. Có những kiến trúc đô thị với các tòa nhà cao tầng hiện đại. Song bên cạnh đó, giữa lòng thành phố nhộn nhịp vẫn còn tồn tại những nét cổ điển độc đáo – Nhà Thờ Đức Bà, tạo nên một vẻ đẹp riêng biệt cho thành phố trẻ này.
Nhà Thờ Đức Bà là một công trình kiến trúc tôn giáo đặc sắc, một địa điểm nổi tiếng tại Sài Gòn. Giữa chốn đông người và náo nhiệt của trung tâm Quận 1, Nhà Thờ Đức Bà sừng sững mang một vẻ đẹp trang nghiêm, nhưng lại đầy màu sắc, kiến trúc pha trộn Đông Tây, hiện đại và cổ kính. Không chỉ là công trình mang tính biểu tượng của Thành phố, Nhà Thờ Đức Bà còn là nhân chứng lịch sử của người dân Việt Nam trong giai đoạn kháng chiến chống Pháp.
Nhà thờ chính tòa Đức Bà Sài Gòn (tên chính thức là Vương cung Thánh đường chính tòa Đức Mẹ Vô nhiễm Nguyên tội) là nhà thờ chính tòa của Tổng Giáo phận tại TP.HCM. Tọa lạc tại Công trường Công Xã Paris, phường Bến Nghé, quận 1. Nhà thờ Đức Bà Sài Gòn được phong Vương Cung Thánh Đường năm 1962. Vương Cung Thánh Đường (Basilica) là một danh hiệu nhằm tôn vinh đặc biệt của Giáo hoàng dành cho một số nhà thờ hoặc thánh địa xét theo tính chất cổ kính, tầm quan trọng trong lịch sử và ý nghĩa tâm linh đối với Giáo hội Công giáo Roma.
Lịch sử hình thành Nhà Thờ Đức Bà
Sau khi chiếm đóng Sài Gòn, thực dân Pháp tiến hành lập nên nhà thờ để làm nơi cử hành Thánh lễ cho người theo đạo Công giáo trong đoàn quân viễn chinh. Ngôi nhà thờ đầu tiên được lập nên ở đường số 5 (nay là đường Ngô Đức Kế). Thực chất nơi đây từ xưa vốn là một ngôi chùa nhỏ của người Việt bị bỏ hoang do loạn lạc, sau đó thì được linh mục Lefebvre cho tu sửa lại một cách khang trang, sạch sẽ. Đây được xem là nhà thờ đầu tiên, vẫn còn nhiều thiếu sót trong việc xây dựng và diện tích khá nhỏ nên vào năm 1863 Đô đốc Bonard đã khởi công xây dựng thêm một nhà thờ khác bằng gỗ ở bên bờ “Kinh Lớn” thuộc trụ sở Tòa Tạp Tụng thời Việt Nam Cộng Hòa, ngày nay là tòa nhà Sun Wah. Nhà thờ được hoàn thành vào năm 1865, ban đầu có tên là Nhà Thờ Saigon. Vì được làm bằng gỗ nên đã bị hư hại do ẩm mốc, công trùng, Nhà Thờ Saigon sau đó đã bị phá bỏ.
Tháng 8 năm 1876, Thống đốc Nam kỳ Duperré đã tổ chức một kỳ thi vẽ đồ án thiết kế nhà thờ mới. Đồ án cὐa kiến trύc sư J. Bourad đã được chọn, đồ án của ông với phong cách kiến trúc Roman cải biên pha trộn nе́t phong cách kiến trύc Gothic với những vòm cửa tròn đặc trưng.. Sau khi chọn được đồ án thiết kế, Thống đốc Nam kỳ Duperrе́ đã cho đấu thầu việc xây dựng nhà thờ và cῦng chίnh kiến trύc sư J. Bourad là người trύng thầu và trực tiếp giám sát công trình.
Có ba địa điểm được đề xuất xây dựng Nhà Thờ Đức Bà đó là:
- Trên nền Trường Thi cũ (Toà Đại sứ Pháp ngày nay).
- Ở khu Kinh Lớn, vị trí nhà thờ Saigon.
- Vị trí nhà thờ toạ lạc hiện nay.
Cuối cùng địa điểm được chọn hẳn chúng ta ai cũng biết. Ngày 7 thάng 10 năm 1877, Nhà Thờ Đức Bà chính thức được khởi công xây dựng, sau 3 năm thì hoàn thành. Tháng 4 năm 1880, vào dịp Lễ Phục sinh, nghi thức cung hiến và khánh thành Nhà thờ Đức Bà được tổ chức do Cố đạo Colombert điều hành và có sự tham gia của Thống đốc Nam Kỳ Le Myre de Vilers.
Đặc điểm cảnh quan quanh Nhà Thờ Đức Bà
Nhà Thờ Đức Bà nằm ở vị trí đắc địa bâc nhất Sài Gòn, có không gian rộng lớn nằm ở mặt đường, là nơi giao nhau của nhiều tuyến đường khác nhau, ngay gần đó là Bưu Điện thành phố, cũng là một địa điểm nổi tiếng của Sài Gòn. Nhà thờ Đức Bà được tọa lạc nằm ngay tại quảng trường không hề được che chắn bởi các hàng rào hay các công trình kiến trúc khác, hay các nhà cao tầng mà được bao bọc xung quanh bởi những hàng cây to lớn xanh tươi đã có tuổi đời từ rất lâu. Vì thế mà nhìn từ mọi góc đều thấy được vẻ đẹp sáng ngời của nó.
Ngay phía trước nhà thờ được thiết kế bằng một vườn hoa sắc màu nhằm ngăn cách giữa lối di chuyển giao thông trên quảng trường và sảnh chính của nhà thờ.
Kiến trúc của Nhà Thờ Đức Bà
Nhà thờ được thiết kế theo dạng thánh thất Basilica với mặt bằng hình chữ thập dài, gồm một gian lớn ở chính giữa, hai hành lang cánh và hậu cung hình bán nguyệt. Kiểu kiến trúc mang đạm tính cách La Mã có cải tiến bên ngoài với cuốn vòm gãy mang đặc trưng Gothic. Bên trong có kết cấu vòm thép hiện đại chống đỡ cả công trình.
Khi nhìn vào mặt đứng chính của nhà thờ, ta sẽ thấy một chiếc đồng hồ, gần giống một ô cửa sổ, bên trong cấu trúc khá phức tạp và có trọng lượng lên đến hơn 1 tấn. Chiếc đồng hồ này được sản xuất tại Thụy Sỹ vào năm 1887, dù nay đã cũ kỹ và thô sơ, nhưng nó vẫn hoạt động khá chính xác.
Bề mặt công trình được xây toàn bộ bằng gạch trần và đá xanh, không hề được tô trát, với sự tính toán tỉ mỉ, chuẩn xác, chuẩn mực tỷ lệ đến kinh ngạc. Và cho đến bây giờ, bề mặt của Nhà Thờ vssnx giữ nguyên màu gạch trần hồng, không hề bị rêu mốc. Thánh đường nhà thờ Đức Bà gồm có chính điện dài 133m và hai gian phụ dài 93m, cánh ngang rộng 35m, hậu cung hình tròn đặt giàn đồng ca, năm nhà nguyện nhỏ với hành lang bao quanh. Toàn bộ thánh đường có 56 ô cửa kính với những họa tiết tinh xảo. Kiến trúc đó đã tạo nên một hiệu ứng ánh sáng tuyệt vời trong nội thất, cho ta một cảm giác tĩnh lặng, thánh thiện và trang nghiêm.
Nhà Thờ Đức Bà được xem là tuyệt tác kiến trúc, mang văn hóa, tinh thần của né pha trộn Đông Tây, là một công trình quan trọng góp phần tạo nên diện mạo đô thị của Thành phố Hồ Chí Minh.
Hằng năm, có hàng triệu lượt du khách cả trong và ngoài nước ghé thăm và chiêm ngưỡng. Nhà Thờ Đức Bà trở thành một địa điểm không thể bỏ qua khi đến với Sài Gòn.
Xem thêm một số hình ảnh của Nhà thờ Đức Bà trước năm 1975.
