Cách đây hơn 40 năm hàng nghìn chiếc xe hơi Made In Việt Nam được sản xuất và lăn bánh tại Saigon. Khác với nhiều hãng ngày nay chỉ nhập khẩu gia công và lắp ráp thì La Dalat được sản xuất với hơn 40% kết cấu do người Việt chế tạo với mức giá cực tốt và ít hao xăng khiến cho nhiều hãng lớn của Nhật Bản như Toyota, Mazda, Mitsubishi, Nissan, Daihatsu… không có cửa chen chân vào.
Vào những năm 70-75 bóng dáng những chiếc xe La Datlat xuất hiện dày đặc với kiểu dáng xe 4 chỗ hoặc xe bán tải với màu trắng sữa hoặc xanh nhạt đặc trưng. Giá rẻ đi kèm với thiết kế tiện dụng phù hợp với văn hóa người Việt, được trang bị các động cơ khỏe khắn đi kèm theo niềm tự hào của dân tộc nên thời đó La Dalat rất được ưa chuộng.
Tiền thân của công ty Xe Hơi Saigon là hãng chế tạo xe Citroën được thành lập bởi thực dân Pháp vào những năm 1936 có trụ sở lúc đầu đặt tại góc đường Lê Lợi – Nguyễn Huệ hiện nay đã trở thành Caféteria Rex ở Sài Gòn.
Ban đầu thập niên 30-40 hãng tung ra thị trường chiếc xe 2CV, từ dạng chiếc xe nầy, Citroën đã thành công trong việc sản xuất một chiếc xe rẻ tiền, bền bỉ, bảo trì và sửa chửa dễ dàng, thực dụng cho dân chúng thời hậu chiến. Tiếp theo đó Citroën tung ra Dyane 6, Meshari để phục vụ các sĩ quan pháp và tầng lớp thượng lưu vào cuối thập niên 50 đầu thập niên 60.
Nhưng đến đầu thập niên 60 thay vì nhập khẩu từ Pháp thì Citroën muốn sản xuất ngay ô tô trên chính thị trường Việt Nam nhằm giảm giá thành sản phẩm dễ dàng cạnh tranh với đối thủ. Lúc này dưới thời VNCH Citroën đã đổi tên thành Công ty Xe Hơi Saigon.
Chiếc La Dalat đầu tiên ra đời vào năm 1970 với tỷ lệ cơ phận nhập cảng so với cơ phận nội địa là 75/25 cho đến năm cuối cùng khi hảng Citroën đóng cửa vào năm 1975 là 60/40. La Dalat được thiết kế với 4 kiểu dáng khác nhau gồm những bộ phận quan trọng được nhập từ Pháp như động cơ, hệ thống tay lái, bộ nhún, bộ thắng…
Tất cả các chi tiết, bộ phận còn lại gồm đèn, kèn báo hiệu, ghế nệm, dàn đồng đóng bằng tôn, mui xe bằng lá thép uốn hoặc vải… được sản xuất ngay tại Công ty Xe hơi Saigon đặt ở góc đường Lê Lợi – Nguyễn Huệ, hiện là Caféteria Rex. Vào cuối thập niên 60, đây là dấu ấn quan trọng, đặt nền móng cho ngành sản xuất ôtô của Việt Nam.
Hãng xe Citroën tập trung vào khách hàng bình dân Việt Nam nên La Dalat có những đặc tính như ít tốn nhiên liệu, dễ sửa chữa, dễ thay thế phụ tùng. Đặc biệt, các bộ phận như cánh cửa, kiếng xe… đều có thể “tự chế” từ những xưởng cơ khí thủ công rẻ tiền. Do chế tạo thủ công nên hình dáng xe thô kệch, không bắt mắt nhưng đây không phải là vấn đề quan trọng đối với khách hàng bình dân thời đó.
La DaLat dùng động cơ 4 thì, 602 phân khối, 31 mã lực, 2 xi-lanh đối ở 2 đầu nằm dẹp. Xe có hộp 4 số tay, truyền động trục bánh trước. Trọng lượng xe đầu tiên là khoảng từ 480 đến 590 kg (tùy theo kiểu), kiểu xe thùng nặng 770 kg.
Trong giai đoạn 1970 đến 1975, hãng xe Citroën sản xuất hơn 5.000 chiếc La Dalat, tức là khoảng 1.000 chiếc mỗi năm. Dù số lượng sản xuất khá nhỏ khi năm 1970 riêng Nhật Bản đã sản xuất 4,1 triệu ôtô các loại, song Citroën cho rằng La Dalat là thiết kế phù hợp với thị trường những nước nghèo.
Điều quan trọng, tỷ lệ các bộ phận nội địa hóa của La Dalat khi xuất hiện đạt đến 25%. Năm 1975, tỉ lệ này nâng lên 40%. Có tất cả là 4 kiểu La Dalat gồm loại 4 hoặc 2 chỗ ngồi với thùng chở hàng.
Năm 1973, ngạc nhiên với thành công của La Dalat, Citroën đã sang Việt Nam lấy 3 chiếc về Pháp để phân tích. Từ đó họ cho ra đời kiểu khung xe dễ sản xuất mà không đòi hỏi đầu tư nhiều công nghệ như chiếc Baby Brousse mui trần thế hệ thứ hai hay chiếc FAF.
Sau này, tuy xe không còn sản xuất nữa nhưng thương hiệu La Dalat vẫn không phai trong lòng người yêu xe, đặc biệt là những người mê xe cổ. Tại Sài Gòn hiện nay, còn vài người đang sở hữu những chiếc La Dalat này. Theo các nhà sưu tập, kiểu dáng, động cơ của các dòng xe hiện đại ngày nay ăn đứt La Dalat nhưng dòng xe này vẫn có một chỗ đứng vững chắc trong lòng những người yêu xe cổ bởi nó mang thương hiệu Việt.
Ông Phan Huy, chủ một chiếc La Dalat cho biết, máy móc còn tốt và xe của ông vẫn chạy ngon lành trên đường phố. Theo ông, xe La Dalat ít hỏng hóc, dễ sửa chữa lại nhẹ, tiện lợi. Chiếc xe hiện tại được ông Huy mua tại Đà Lạt khi tình cờ phát hiện nằm hoang phế trong một kho đồ cũ.
“La Dalat là chiếc xe có tỷ lệ nội địa hóa cao nhất mà tôi biết và có thể gọi nó là made in Việt Nam. Tôi rất tự hào về một dòng xe mang thương hiệu của người Việt, có cái tên cũng rất Việt về một vùng đất nổi tiếng – Đà Lạt”, ông Huy nói.
Từ nửa đầu thập niên 70 của thế kỷ trước, người Việt đã gia công, lắp ráp một dòng xe nội rất “ngầu”, đường nét góc cạnh, mui vải có thể “hóa” mui trần, đặc biệt lại ít tốn xăng, dễ sửa chữa, dễ thay thế các bộ phận khi hỏng hóc.
Giới chơi xe cổ ở Sài Gòn cho biết, La Dalat sản xuất ở Việt Nam là loại xe dựa trên kiểu Citroën Méhari, nằm trong kế hoạch hợp tác kỹ thuật của hãng xe Pháp Citroën về cơ khí ô tô và những quốc gia có ý định sản xuất phương tiện giao thông nội địa. Hãng này thiết lập một phân xưởng lắp ráp tại miền Nam, lấy tên là Xe hơi Citroën Công ty, sau đổi thành Công ty Xe hơi Sài Gòn, chuyên đảm trách lắp ráp và sản xuất những bộ phận phụ cho dòng xe nói trên.
La Dalat nổi bật trong dàn xe thế kỷ trước giữa phố phường hiện đại. Chiếc xe có đường nét thiết kế vuông vức, góc cạnh; kiểu đèn pha tròn; logo cây thông cách điệu trước lưới tản nhiệt hình chữ nhật.
Theo ông Nguyễn Văn Sỹ, một người chơi xe La Dalat, Citroën đã tung ra thị trường 4 kiểu dáng khác nhau. Phần máy và hệ thống tay lái, bộ nhún, bộ thắng… nhập từ Pháp. Các bộ phận khác như hộp đèn, kèn, ghế nệm, dàn đồng, mui xe bằng lá thép uốn hoặc vải được sản xuất tại nhà máy Công ty Xe hơi Sài Gòn.
Thế nhưng từ một chiếc xe từng “làm mưa làm gió”, giờ đây, sau gần 50 năm, La Dalat ở Sài Gòn chỉ còn tồn tại dưới dạng sưu tầm, phục chế của những người chơi xe cổ.
Chiếc La Dalat có động cơ 4 thì, 602 phân khối, 2 xi-lanh, hộp số sàn 4 cấp. Ông Nguyễn Văn Đức, một thợ chuyên sửa chữa ô tô Citroën cho biết: “La Dalat rất mạnh mẽ, nhất là bộ phận nhún cực “ngon”, với thiết kế đặc biệt khiến xe không bao giờ bị lật trên các cung đường xấu, gồ ghề”
Ông Đức bên 2 “con cưng” của mình. Là một người chơi xe hơn 10 năm, ông Đức chỉ chọn sưu tầm dòng La Dalat. Từ 2 thân xe cũ kỹ mua được, tự tay ông đã phục chế thành 2 chiếc xe mới toanh và hoạt động bình thường.
Những bộ động cơ nguyên bản trong các thân xe La Dalat cũ được ông Đức mua lại, để dành cho việc sửa chữa, phục chế dòng xe này.
La Dalat có buồng lái đơn giản với vô lăng hai chấu, đồng hồ công-tơ-mét dạng analog. Tuy nhiên, rất nhiều người chơi xe khi phục chế phải thay thế nhiều thứ vì khó tìm được các bộ phận nguyên bản.
Nhiều người chơi xe La Dalat cho biết, hệ thống làm mát bằng gió sẽ khiến lốc máy không bị oxy hóa như dùng nước, kéo theo độ bền rất cao của chiếc xe.
Một chiếc La Dalat trắng được ông Nguyễn Văn Sỹ mua với giá khởi điểm 50 triệu và làm mới. “Có thể coi La Dalat là một hình ảnh của đường phố Sài Gòn xưa. Tôi thích khoang ngồi thoáng mát, không bít bùng như các loại xe khác, đặc biệt là vẻ phong trần của nó”, ông chia sẻ.
Theo Hoài Nhân (thanhnien.vn) – Sơn Hòa (VnExpress.net)