Trường Hải là một trong những ca sĩ được đông đảo công chúng yêu thích trước năm 1975 với hàng loạt ca khúc nổi bật gắn liền với tên tuổi của ông như: Hận Đồ Bàn, Tình Như Mây Khói, Tôi Đưa Em Sang Sông,… Bên cạnh đó, ông cũng là một nhạc sĩ tài năng có nhiều sáng tác nổi tiếng và lưu truyền theo thời gian như: Những Chiều Không Có Em, Mimosa, Tình Ca Người Đi Biển,… Không chỉ vậy, ông còn là người thực hiện cuốn băng nhạc mang tên “Trường Hải Không Chủ Đề” sản xuất trước năm 1975 và đó cũng chính là băng video đầu tiên tại hải ngoại từ đầu thập niên 1980.
Trường Hải tên đầy đủ là Tạ Trường Hải, sinh năm 1938 tại Sóc Trăng. Ông là người bạn cùng trang lứa và cùng quê với nhạc sĩ Thanh Sơn. Vì đều cùng có niềm đam mê với âm nhạc từ nhỏ, nên hai người bạn thuở thiếu thời này cùng nhau lên Sài Gòn để vừa học tiếp trung học, vừa tìm kiếm cơ hội để bước chân vào con đường văn nghệ.
Năm 1959, Thanh Sơn đăng ký tham gia cuộc thi tuyển lựa ca sĩ trên đài phát thanh và đã đoạt được giải nhất. Cùng thi năm đó có 2 nữ ca sĩ nổi tiếng là Nhật Thiên Lan và Phương Dung. Sau khi đoạt giải, Thanh Sơn được mời đi hát trong ban Tiếng Tơ Đồng của Hoàng Trọng. Tuy nhiên, ông không theo nghiệp hát lâu dài, năm 1963 ông bỏ hẳn nghề ca sĩ và tập trung sáng tác, sau này ông trở thành một trong những nhạc sĩ nổi tiếng nhất của dòng nhạc vàng.
Năm 1960, tiếp bước người bạn thân, Trường Hải đăng ký thi tuyển lựa ca sĩ và đứng hạng nhì khi thành công trình bày ca khúc “Gặp Nhau” của nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ. Người đạt hạng nhất trong năm đó là Vũ Thành An – người lính không quân (trùng tên với nhạc sĩ Vũ Thành An sáng tác bài Không Tên).
Sau khi đạt giải nhì trong cuộc thi hát, Trường Hải được mời đi hát trên đài phát thanh và có được một ít tiếng tăm, nhưng như vậy là chưa đủ để trở thành một ca sĩ và có thể sống bằng nghề ca hát. Trường Hải quyết tâm ở lại Sài Gòn lập nghiệp, ông cùng với Châu Long và nhạc sĩ Ngọc Sơn (tác giả bài 100 Phần Trăm) thành lập ban nhạc mang tên “Les Gitanes” để chơi nhạc ở các buổi đại nhạc hội. Cũng kể từ đó, Trường Hải bắt đầu đi hát và làm nhạc công ở các phòng trà Tự Do, Kim Sơn, Hòa Bình… cùng với Anh Quý, Song Ngọc, Duy Khiêm… Một thời gian sau, ông chơi nhạc cho vũ trường Đại Nam, trên lầu có ban nhạc do Lê Văn Thiện, Huỳnh Anh, và dưới lầu thì ban nhạc Trường Hải.
Ban đầu, Trường Hải vừa kiêm việc chơi nhạc, làm nhạc công cho ca sĩ khác hát và vừa kiêm luôn việc hát. Nhưng sau một thời gian vừa đàn vừa hát thì ông cảm thấy vướng víu vì đêm nào cũng phải mang theo cây đàn guitar nặng nề, nên sau đó quyết định chuyển hẳn sang ca hát để không phải mang theo đàn nữa.
“Hận Đồ Bàn” của nhạc sĩ Xuân Tiên là ca khúc gắn liền với tiếng hát Trường Hải trước năm 1975. Trước đó, ca sĩ Việt Ấn là người thể hiện ca khúc này rất thành công, nhưng khi Việt Ấn qua đời đột ngột thì “Hận Đồ Bàn” dường như là một ca khúc dành riêng cho giọng ca Trường Hải và nhạc phẩm này được khán giả yêu cầu rất nhiều trong các đêm nhạc ở phòng trà.
Trong lúc chơi nhạc và hát cho vũ trường thì Trường Hải cũng bắt đầu tập tành sáng tác ca khúc. Ông không theo học sáng tác nhạc ở một trường lớp hay qua sự chỉ dạy của một ai mà chỉ tự học sáng tác và hòa âm qua sách, đặc biệt là từ cuốn Để Sáng Tác Một Bài Nhạc Phổ Thông (của nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ được soạn năm 1955) giống như 2 người bạn của ông là Thanh Sơn và Ngọc Sơn.
Ca khúc đầu tay của Trường Hải mang tên “Còn Nhớ Tôi Không”, được biết ông viết bài này để kỷ niệm tình bạn cùng nhạc sĩ Thanh Sơn khi ông đang ở trong quân ngũ và phục vụ ban Văn Nghệ của Quân Vận. Nhạc phẩm “Còn Nhớ Tôi Không” ông bán tác quyền cho trung tâm phát hành Diên Hồng được 15.000 đồng, đó là một số tiền lớn, tương đương với mấy tháng lương công chức hạng trung thời bấy giờ.
Ca khúc tiếp theo ông viết là “Những Chiều Không Có Em”, ông tự phát hành đợt đầu được 3.000 bản, ca khúc này do ca sĩ Hùng Cường hát đầu tiên và được khán thính giả vô cùng yêu thích. Lúc này có chính sách văn nghệ cấm không cho phổ biến nhạc uỷ mị trên đài phát thanh Sài Gòn vì thế sự phổ biến ca khúc bị chậm lại. Sau đó, Trường Hải bán bản quyền cho trung tâm của ca nhạc sĩ Duy Khánh với giá 18.000 đồng.
Vài năm sau, Trường Hải chuyển hướng sang sáng tác nhạc có giai điệu tươi vui, như là các ca khúc Nhịp Đàn Vui, Ai, Em Yêu Nhạc Brahms… Bản “Nhịp Đàn Vui” ông tự phát hành được 10.000 bản. Đặc biệt nhất là bản “Tình Ca Người Đi Biển” được Trường Hải sáng tác năm 1968 dành cho lính hải quân, nổi tiếng qua tiếng hát của Mai Lệ Huyền, bản nhạc này được ông bán ra với số lượng 30.000 bản.
Sau đó, Trường Hải còn sáng tác thêm nhiều ca khúc khác nữa, nổi tiếng nhất là Chuyện Tình Mimosa, Ai, Hai Cánh Phượng Buồn, Cớ Sao Em Buồn... hầu hết những bài hát này đều được xuất hiện trong những băng nhạc do chính ông thực hiện.
https://www.youtube.com/watch?v=uvHSR0MkieU
Bấm vào hình trên để nghe ca khúc Hai Cánh Phượng Buồn do Hương Lan trình bày.
Khoảng đầu thập niên 1970, Trường Hải thành lập một trung tâm băng nhạc, sản xuất được gần 20 cuốn băng với sự góp mặt của hầu hết các ca sĩ nổi tiếng như Khánh Ly, Thái Thanh, Thanh Lan, Thanh Thúy, Giao Linh, Trúc Mai, Thanh Tuyền, Nhật Thiên Lan… Các băng nhạc này được thu tại phòng thu âm của ca sĩ Pat Lâm ở Chợ Lớn.
Cũng cùng lúc đó, trung tâm Trường Hải thu mua lại một số băng nhạc trẻ của nhóm Tùng Giang, Lê Hựu Hà thực hiện để phát hành.
Sau sự kiện tháng 4 năm 1975, Trường Hải làm nghề buôn bán nhạc cụ và có một dạo ông tham gia vào đoàn hát của Hoàng Biểu, đi lưu diễn các tỉnh để sinh sống qua ngày và tìm đường vượt biển.
Năm 1979 Trường Hải rời Việt Nam đến Nam Dương. Năm 1980, ông định cư tại Quận Cam. Là người có tầm nhìn và có đầu óc kinh doanh nhạy bén, chưa đầy 1 năm sau khi sang đến Hoa Kỳ, Trường Hải thành lập trung tâm băng nhạc Trường Hải hải ngoại, được coi là trung tâm nhạc sớm nhất, và cũng là nơi đầu tiên sản xuất băng nhạc video tại hải ngoại với 2 cuốn băng mang tên Không 1 và 2 vô cùng ăn khách.
Từ thành công của cuốn băng video Không số 1, Trường Hải giới thiệu thành công ca sĩ Kim Ngân đến công chúng – cô là người đẹp nổi tiếng một thời của làng nhạc hải ngoại đầu thập niên 80, cũng là con nuôi của ông. Trong cuốn băng Không số 2 phát hành năm 1983, Trường Hải tiếp tục giới thiệu thành công tiếng hát mới nổi là Ngọc Lan, sau này cô trở thành 1 ca sĩ vô cùng nổi tiếng.
Trường Hải là một nghệ sĩ đa tài, ông không chỉ là một ca sĩ, nhạc sĩ, nhạc công, nhạc sĩ hòa âm, nhà sản xuất và biên tập nhạc, khi sang đến hải ngoại, Trường Hải còn là người có công chép ký âm lại các bài hát nổi tiếng trước năm 1975 của nhiều nhạc sĩ, để các ca sĩ hải ngoại hát lại.
Kể từ sau tuổi 70, sức khỏe của Trường Hải ngày một yếu đi. Căn bệnh Parkinson đã làm cho ông đi đứng và nói chuyện rất khó khăn.
Sáng sớm ngày 11 tháng 6 năm 2021, người nhạc sĩ tài hoa Trường Hải đã trút hơi thở cuối cùng, ông từ giã cõi đời khiến gia đình, đồng nghiệp và đông đảo người hâm mộ vô cùng bàng hoàng, xót xa và thương tiếc.
Thoixua biên soạn