Nhạc sĩ Tuấn Khanh được nhiều người yêu nhạc trước năm 1975 biết đến qua những sáng tác tiêu biểu như: Chiếc lá cuối cùng, Hoa Soan bên thềm cũ, Mùa xuân đầu tiên, Nếu em đã theo anh về, Chiều biên khu,… Bên cạnh đó ông còn là người đồng sáng tác ra những bản nhạc vàng nổi tiếng như: Hai kỷ niệm một chuyến đi, Quán nửa khuya, Nẻo đường kỷ niệm,… Ngoài được công chúng biết đến với vai trò là một nhạc sĩ có nhiều sáng tác để đời, Tuấn Khanh còn được biết đến là một ca sĩ nổi danh vào những năm thập niên 50 với cái tên Trần Ngọc.
Tuấn Khanh tên thật là Trần Trọng Ngọc, ông sinh ngày 10 tháng 12 năm 1933 tại Nam Định.
Năm 1950, khi Tuấn Khanh lên 17 tuổi thì gia đình ông chuyển từ Nam Định về Hà Nội. Người anh cả của ông là Trần Trọng Tuấn nhận thấy em trai mình có năng khiếu âm nhạc từ bé nên đã dạy ông chơi violin. Sau đó, Tuấn Khanh theo học thầy Nguyễn Văn Diệp ( người từng là học sinh trường Pháp quốc Viễn Đông âm nhạc viện từ năm 1927). Từ thầy Diệp, ông lại được hướng dẫn qua học thêm với thầy người Pháp tên là De Haut, đến khi thầy về Pháp thì giới thiệu Tuấn Khanh học thầy Rits.
Tuy theo học violin nhưng Tuấn Khanh lại sở hữu một giọng hát bẩm sinh rất hay. Năm 1953, nhân dịp Đài Pháp Á tổ chức cuộc thi giọng hát hay, Tuấn Khanh lúc này lấy nghệ danh là Trần Ngọc đã đăng ký thi tuyển và đoạt giải nhì khi trình bày ca khúc “Đôi Chim Giang Hồ” của nhạc sĩ Ngọc Bích. Người đoạt giải nhất là Thanh Hằng (ca sĩ Lệ Hằng) – và sau này là bóng hồng trong ca khúc “Tà áo xanh” của nhạc sĩ Đoàn Chuẩn.
Cơ duyên mà Tuấn Khanh đến với nghiệp ca hát cũng khá tình cờ, đó là lần ông chơi đàn violin ở đài phát thanh Hà Nội cùng các đàn anh như nhạc sĩ Đan Thọ, Xuân Tiên,… trong ban nhạc “Sóng Vàng” của trưởng ban Hoàng Hưng, ông đã gặp được ca sĩ Minh Đỗ đang rất nổi tiếng lúc bấy giờ. Vào những năm đầu thập niên 1950, có 3 danh ca tân nhạc thuộc hàng đầu ở 3 miền có cùng tên Minh, đó là Minh Trang (Sài Gòn), Minh Diệu (Huế), còn ở Hà Nội có danh ca Minh Đỗ.
Khi Minh Đỗ tình cờ nghe được tiếng hát của Trần Ngọc, bà nhận thấy triển vọng của giọng ca này nên đã khuyến khích ông ghi danh cuộc thi giọng hát hay của Đài Pháp-Á, kể từ đó Tuấn Khanh bước chân vào sự nghiệp ca hát từ năm 1953 cho đến năm 1970 với nghệ danh Trần Ngọc.
Sau Hiệp định Geneve, Tuấn Khanh di cư vào Sài Gòn, lý do của ông lúc này rất đơn giản đó là vì ông mê học violin thầy Rits nên theo thầy vào Sài Gòn.
Sau khi vào Sài Gòn, Tuấn Khanh vừa học violin vừa đi hát để có tiền sinh sống và học tập. Vì đã có thành tích là á quân cuộc thi giọng hát hay của Đài Pháp Á nên ông cũng dễ dàng kiếm được thu nhập từ việc đi hát.
Sài Gòn lúc bấy giờ ngoài các nhạc sĩ đã thành danh từ trước thì nhiều nhạc sĩ trẻ cũng bắt đầu xuất hiện. Nhờ quen thân với nhạc sĩ Y Vân nên Tuấn Khanh được Y Vân khuyến khích việc sáng tác ca khúc. Tuấn Khanh chia sẻ về thời gian đầu khi mới bắt đầu viết ca khúc như sau: “Khi một mình bơ vơ ở đất Sài thành, tôi nhớ nhà lắm. Y Vân khuyến khích tôi nên viết ca khúc. Vậy là tôi đem nỗi nhớ ra để trang trải cảm xúc vào giai điệu. Cũng may, khi ấy tôi tham gia một ban nhạc ủng hộ các nhạc công nào có tác phẩm mới. Bài nào viết ra cũng được biểu diễn vài lần nên nhiều người nghe được. Họ thích là mình thành công rồi”
Cái tên Tuấn Khanh được ông lấy làm bút danh được ông chia sẻ là vì nỗi nhớ người anh cả tên Trần Trọng Tuấn và cậu con trai của anh Tuấn là Trần Trọng Khanh nên ông đã ghép lại tên anh Tuấn và cháu Khanh thành Tuấn Khanh và từ đó Sài Gòn bắt đầu xuất hiện người nhạc sĩ mang tên Tuấn Khanh. Sáng tác đầu tay của ông là “Đò Ngang” viết chung với nhạc sĩ Y Vân vào năm 1958.
Vào thời gian sau đó, ngoài việc ca hát với tên Trần Ngọc và sáng tác với tên Tuấn Khanh, ông còn làm việc ở đài phát thanh, phụ trách các ban nhạc như: Ban Hoa Xuân của nhạc sĩ Phạm Duy, ban Phương Hoa của nhạc sĩ Vũ Thành và ban Võ Đức Thu. Công việc của Tuấn Khanh lúc này là mời ca sĩ, lên chương trình, nộp chương trình, giám sát thu âm… cho các ban nhạc này khi chơi nhạc trên đài phát thanh.
Lúc ấy ông cũng là giọng hát quen thuộc trên đài phát thanh, là một trong những ca sĩ góp mặt thu âm đầu tiên trường ca “Con Đường Cái Quan” của nhạc sĩ Phạm Duy.
Cũng từ đài phát thanh, Tuấn Khanh quen biết với nhạc sĩ Hoài Linh, là thành viên trong ban “Vì Dân” của nhạc sĩ Nguyễn Văn Đông. Thời gian này, Tuấn Khanh cũng đã nổi tiếng với các ca khúc nhạc thính phòng như Hoa Soan Bên Thềm Cũ, Chiếc Lá Cuối Cùng, Một Chiều Đông, Dưới Giàn Hoa Cũ… và bản nhạc vàng quen thuộc “ Mùa xuân đầu tiên” vào mỗi dịp tết đến xuân về. Khi Tuấn Khanh và nhạc sĩ Hoài Linh gặp nhau, họ đã cùng hợp soạn ra những ca khúc nhạc vàng được công chúng đặc biệt yêu thích cho đến ngày nay như Quán Nửa Khuya, Hai kỷ Niệm Một Chuyến Đi, Nẻo Đường Kỷ Niệm. Những bài hát này được nhạc sĩ Tuấn Khanh viết nhạc, sau đó nói ý tưởng, nội dung để nhạc sĩ Hoài Linh viết lời.
https://www.youtube.com/watch?v=4m_DW8jHu98
Bấm vào hình để nghe ca khúc Quán Nữa Khuya do Trường Vũ trình bày.
Ngoài sáng tác chủ yếu những ca khúc nhạc thính phòng, Tuấn Khanh còn sáng tác nhiều ca khúc thuộc dòng nhạc đại chúng và lấy các bút danh khác nhau như Thương Hoài Thương (Lệ Tình, Tuy Anh Không Nói), Trần Kim Phú (Vì Lỡ Thương Nhau, Tỉnh Giấc), Hoàng Mộng Ngân (Tình Buồn Em Gái)….. Lý do của việc lấy nhiều bút danh khác như vậy theo Tuấn Khanh chia sẻ là do ông muốn cái tên Tuấn Khanh của mình chỉ gắn với loại nhạc thính phòng mang tính chất sang cả, còn các bài nhạc đại chúng thì viết với tên khác. Mặc dù, những bài hát đại chúng do ông sáng tác không được đánh giá cao về mặt nhạc lý, nhưng lại vô cùng ăn khách và bán được rất nhiều bản nhạc rời. Số tiền mà ông thu được nhờ bài hát “Vì Lỡ Thương Nhau” đã giúp ông trang trải được cuộc sống trong hoàn cảnh khó khăn vào thời điểm năm 1968, ngoài ra số tiền còn dư đủ để ông tậu được một xế hộp cũ.
Trong một bài phỏng vấn nhạc sĩ Tuấn Khanh đã chia sẻ việc này như sau:
“Tôi có làm hai loại nhạc khác nhau. Loại nhạc có người nghe chọn lọc thường đuợc gọi là “nhạc sang”, tôi đề tên là Tuấn Khanh. Còn loại nhạc dành cho đại chúng, tôi lấy nhiều tên khác nhau như Thương Hoài Thương (Lệ Tình, Tuy Anh Không Nói), Trần Kim Phú (Vì Lỡ Thương Nhau, Tỉnh Giấc), Hoàng Mộng Ngân (Tình Buồn Em Gái)….
Khi tôi viết loại nhạc đại chúng thì loại nhạc này bán rất chạy. Nó không những lợi về phần tài chánh mà còn lợi phần tiếng tăm nổi hẳn lên. Bởi lẽ giới bình dân đông trăm người, chỉ có một trí thức. Trong khi những tác giả có bằng âm nhạc đeo đầy ngực mà chẳng khi nào quần chúng biết tên.
Sáng tác nhạc, không phải là học nhạc xong là có thể viết nhạc hay nổi tiếng mà nó đòi hỏi năng khiếu trời cho nữa. Bằng sáng tác của người dân cấp cho mới là cái bằng quan trọng nhất.
Thời đó những bài loại này tôi vừa viết ra, quần chúng mua ào ào. Nhà in phát hành 5000 bản, chỉ 1,2 ngày là bán hết. Cứ 7 đồng một bản. Tôi là một trong vài ba tay tự in nhạc lấy không qua nhà xuất bản nào hết. Nhạc sĩ Lam Phương là người có nhạc bán chạy cũng tự in lấy. Nếu qua nhà xuất bản họ mua bản quyền 1 năm, trả mình 1500 đồng. Họ in bao nhiêu bản để bán mình không biết. Giả dụ họ nói in 2 ngàn bản nhưng thực ra in 10 ngàn bản rồi bán, mình cũng chẳng biết. Tuy nhiên in lấy phải có tiếng và có khách mới được, ngược lại chỉ lỗ tiền in. Một bản nhạc như “Quán nửa khuya” in đợt đầu và tái bản đã được 5 ngàn bản, sau lên 10 ngàn và đem được về 200 ngàn đồng. Nhà xuất bản Tinh Hoa điều đình mua lại bản quyền với giá 200 ngàn đồng. Lúc đó, bài hát đã bán chậm rồi nên tôi mừng lắm. Còn những bản nhạc ký tên Tuấn Khanh, nhà xuất bản mua một năm trả 1500 đồng đã mừng rồi, nếu họ mua 3 năm, 4500 thì mừng lắm. Khi đó một tô phở giá 3 đồng”.
Năm 1970, Tuấn Khanh không đi hát nữa, nhưng ông vẫn tiếp tục viết nhạc và chơi violin cho đến năm 1975. Năm 1982, ông rời Việt Nam đến đảo Bidong, cũng là thời điểm ông viết ca khúc “Nỗi Niềm”, nói về hoàn cảnh chia ly, từ biệt với vợ con để ra đi. Sau đó, Tuấn Khanh đến Mỹ và mở một quán phở mang tên Hoa Soan Bên Thềm Cũ ở Quận Cam và quán vẫn còn kinh doanh cho đến nay.
Năm 2002, Tuấn Khanh được vinh danh cùng với hai nhạc sĩ Vũ Thành An và Từ Công Phụng trong chương trình Paris By Night – Đêm văn nghệ thính phòng do Trung tâm Thuý Nga thực hiện.
Năm 2008, Tuấn Khanh về thăm Việt Nam và cho ra mắt đĩa nhạc “Hoa soan bên thềm cũ”.
Những năm sau này, nhạc sĩ Tuấn Khanh chủ yếu viết nhiều ca khúc về thiền, về Phật giáo. Ở cái tuổi gần 90, nhạc sĩ Tuấn Khanh vẫn khỏe mạnh và thường xuyên theo dõi hoạt động âm nhạc ở trong nước, đặc biệt là các chương trình tôn vinh dòng nhạc xưa đang rất phổ biến trên truyền hình.
Thoixua biên soạn
Nguồn tham khảo nld.com.vn (Bài viết của Nguyễn Thuỵ Kha)