Người yêu âm nhạc xưa chắc hẳn sẽ chưa quên được cái tên Thái Thanh, một nữ danh ca rất nổi tiếng trước năm 1975, người được mệnh danh “Đệ nhất danh ca” hay “ Tiếng hát vượt thời gian”. Bà được đông đảo khán thính giả yêu thích, từ giới trí thức cho đến bình dân. Tiếng hát của bà từ thập niên 1950 đến 1975 hầu như ngự trị trên khắp các chương trình ca nhạc truyền hình, truyền thanh và các vũ trường ăn khách thời bấy giờ. Danh ca Thái Thanh có thể hát được tất cả các thể loại nhạc, từ nhạc kháng chiến, nhạc quê hương, nhạc tình cho đến các bản trường ca đều được bà thể hiện rất xuất sắc.
Thái Thanh tên thật là Phạm Thị Băng Thanh, bà sinh ngày 5 tháng 8 năm 1934 tại làng Bạch Mai, Hà Nội. Bà may mắn được sinh ra trong một gia đình có truyền thống nghệ thuật, cha của bà là Phạm Đình Phụng. Cha bà có 2 vợ, bà là con của vợ sau. Vợ trước của cha bà sinh ra Phạm Đình Sỹ và Phạm Đình Viêm, mẹ bà sinh ra Phạm Thị Quang Thái ( Thái Hằng), Phạm Đình Chương và bà là con út.
Gia đình Thái Thanh có nhiều người thành danh trong lĩnh vực âm nhạc. Chị bà Phạm Thị Quang Thái với nghệ danh Thái Hằng là một ca sĩ nổi tiếng thời bấy giờ, anh trai bà là Phạm Đình Chương là một nhạc sĩ lớn của tân nhạc Việt Nam và đồng thời là một ca sĩ chuyên nghiệp với nghệ danh Hoài Bắc. Anh trai cùng cha khác mẹ Phạm Đình Viêm cũng là một ca sĩ có tiếng với nghệ danh Hoài Trung và bà sau này là một ca sĩ vô cùng nổi danh. Thái Thanh, Thái Hằng, Hoài Bắc, Hoài Trung được mọi người biết đến là những thành viên trong ban hợp ca Thăng Long nổi tiếng lúc ấy.
Năm 1946, Thái Thanh cùng gia đình tản cư vào Chợ Đại, Thanh Hóa là nơi thuộc vùng kháng chiến và đây cũng là nơi bà bắt đầu sự nghiệp ca hát khi mới 14 tuổi. Với giọng hát đặc biệt, mang tính chất opera nhưng chịu nhiều ảnh hưởng của Chầu văn, chèo, quan họ – những bộ môn nghệ thuật được bà học tập, rèn luyện từ lúc nhỏ tại quê hương. Lúc nhỏ bà tự học nhạc bằng cách mua các sách luyện thanh bằng tiếng Pháp. Giọng hát của Thái Thanh có âm vực rộng, nằm giưã nữ trung và nữ cao, nên bà hát được nhiều thể loại nhạc, các loại nhạc bà hát lại rất đa dạng và phong phú.
Thời gian đầu, Thái Thanh hát chung với ca sĩ Thái Hằng ở các chiến khu Việt Minh và nổi tiếng với các bài tân nhạc hay các bài dân ca mới của nhạc sĩ Phạm Duy. Tiếng hát của bà và ca sĩ Thái Hằng cũng được phát sóng ở đô thị như bài “Quê em miền trung du” của Nguyễn Đức Toàn, trên đài Pháp Á và được đông đảo khán thính giả yêu thích.
Năm 1951, chị bà là ca sĩ Thái Hằng cưới nhạc sĩ Phạm Duy sau đó họ chuyển về Hà Nội rồi chuyển về Sài Gòn sinh sống, Thái Thanh cũng đi cùng và hát trong ban nhạc Thăng Long.
Sau khi chuyển vào Nam, Thái Thanh được anh rể là nhạc sĩ Phạm Duy chỉ bảo tận tình về nhạc lý và kỹ thuật, cùng với sự tự luyện tập, trau dồi kỹ năng xướng âm. Bà tiếp tục đi hát với các bài hát về quê hương và tình cảm đôi lứa. Giọng hát của Thái Thanh cũng đặc biệt phù hợp với các loại nhạc đa dạng do Phạm Duy sáng tác, từ những ca khúc kháng chiến, nhạc quê hương, nhạc tình đến các bản trường ca. Đồng thời Thái Thanh còn là một ca sĩ thể hiện rất thành công các ca khúc tiền chiến xưa, cũng như các bản nhạc tình đương thời của các nhạc sĩ trẻ lúc bấy giờ.
Thái Thanh nổi tiếng từ những năm đầu của thập niên 1950, giọng hát của bà được đa số công chúng đón nhận và yêu thích, bà cũng được xem là một danh ca tầm cỡ nhất của Việt Nam lúc bấy giờ. Tiếng hát của bà ngự trị trên hầu hết các chương trình ca nhạc truyền hình, truyền thanh của Việt Nam Cộng Hòa. Những năm đầu thập niên 1970, Thái Thanh cùng ban hợp ca Thăng Long thường xuyên biểu diễn tại vũ trường ăn khách Đêm màu hồng.
Những năm cuối thập niên 1950 đến năm 1975, Thái Thanh thu âm rất nhiều trên đĩa than 78 vòng, địa nhựa 45 vòng, băng reel của các hãng đĩa lớn như: Việt Nam, Sóng nhạc, Sơn Ca, Tân Thanh, Shotguns, Thanh Thúy, Phạm Mạnh Cương, Trường Sơn, Continental, Cỏ may, Premier, Diễm ca, Song ngọc, Nhật Trường, Trường Hải, Thương ca, Trần Ngọc Đức, Bảo Thu, Thùy Dương, Hoàng Trọng, Mây Hồng,…
Giọng ca của Thái Thanh được giới nghiên cứu đánh giá cao, và bà cũng là đề tài ca ngợi của giới văn nghệ sĩ tại miền Nam trước 1975. Nhạc sĩ Phạm Duy từng nhận định rằng không ai có thể thay thế được Thái Thanh trong sự diễn tả những sáng tác của ông. Nhạc sĩ Phạm Duy từng nói: “Giọng hát Thái thanh, một giọng hát diễm tuyệt: tất cả hạnh phúc và khổ đau của kiếp người bị đày đọa trong chiến tranh và hòa bình, trong vinh quang và khổ nhục, trong hy vọng và tuyệt vọng qua những bản nhạc khóc, cười, nổi, trôi theo mệnh nước”.
Năm 1956, danh ca Thái Thanh kết hôn cùng với tài tử Lê Quỳnh tại Sài Gòn. Gia đình bà sống ở khu vực gần chợ Thái Bình. Hai người có với nhau 5 người con 2 trai và 3 gái gồm: Lê Thị Ý Lan (1958), Lê Xuân Việt (1959), Lê Thị Quỳnh Dao (1960), Lê Thị Thanh Loan (1962) và Lê Đại (1964). Trong đó Ý Lan và Quỳnh Dao ( nghệ danh Quỳnh Hương) sau này cũng là ca sĩ nổi tiếng.
Nhưng hạnh phúc không được bao lâu, đến năm 1965, Thái Thanh và Lê Quỳnh chia tay.
Sau sự kiện tháng 4 năm 1975, Thái Thanh vẫn ở lại Việt Nam, đến năm 1985 bà sang Hoa Kỳ định cư cùng gia đình. Tại đây Thái Thanh tiếp tục sự nghiệp ca hát của mình, bà đi diễn, thu âm và tham gia các đêm nhạc lớn dành cho mình. Thái Thanh là khách mời danh dự của nhiều đêm nhạc hội lớn của Paris By Night. Đồng thời bà cũng được mời thu thanh trên nhiều CD của trung tâm Diễm xưa. Tại California Thái Thanh cùng với nhạc sĩ Nghiêm Phú Phi từng mở một lớp dạy hát và đào tạo ra một số nhạc sĩ trẻ.
Năm 2000, Thái Thanh bất ngờ bị tai biến mạch máu não phải nhập viện. Sau đó sức khỏe dần được phục hồi, nhưng bà tạm ngừng ca hát và chính thức tuyên bố giải nghệ sau một đêm diễn cùng các con cháu. Tuy nhiên, trong một số dịp đặc biệt, bà vẫn thỉnh thoảng tham gia giọng hát của mình vào các đêm diễn với vai trò đặc biệt.
Năm 2005, diễn ra đêm nhạc thính phòng “ Vinh danh Thái Thanh, tiếng hát vượt thời gian” được tổ chức tại Canada với sự tham gia trực tiếp của Thái Thanh cùng nhiều ca sĩ nổi tiếng như: Tuấn Ngọc, Trần Thu Hà, Ý Lan,… Trong đêm nhạc này, màn trình diễn của bà vô cùng xuất sắc được đánh giá tốt mặc dù tuổi tác lúc đó của bà đã cao.
Năm 2006, Thái Thanh lại tiếp tục là nhân vật chính trong đêm nhạc “ Thái Thanh và ba thế hệ”.
Năm 2007, Thái Thanh tham gia làm Ban giám khảo cho Talent Show 2007 giải chung kết do trung tâm Thúy Nga tổ chức. Cùng với các giám khảo khác là : nhạc sĩ Nhật Ngân, ca nhạc sĩ Đức Huy, giám đốc sản xuất Huỳnh Thi và Shanda Sawyer
Ngày 17 tháng 3 năm 2020, danh ca Thái Thanh qua đời ở tuổi 86 tại Orange, Nam California Hoa Kỳ. Sự ra đi của bà đã để lại niềm tiếc thương khôn nguôi cho bao thế hệ người yêu nhạc và gia quyến của bà. Dù đã ra đi mãi mãi nhưng tiếng hát của bà vẫn trường tồn với thời gian và vẫn mãi trường tồn trong lòng khán thính giả mến mộ.
