“TIẾNG CHUÔNG CHIỀU THU” là một trong những sáng tác nổi bật của cố nhạc sĩ Tô Vũ, ngoài ra còn có hai sáng tác khác cũng làm nên tên tuổi của người nhạc sĩ tài hoa này là: “Anh đến thăm em một chiều mưa” và “Tạ từ”.
Tô Vũ không chỉ là một người nhạc sĩ, mà ông còn là một giáo sư, một nhà nghiên cứu âm nhạc đương đại của Việt Nam. Ông tên thật là Hoàng Phú, là em trai ruột của nhạc sĩ Hoàng Quý. Ông sinh ra trong một gia đình không trọn vẹn, mẹ mất sớm, cha phải đi làm ăn xa để gửi tiền về chăm lo cho cả bốn anh em của ông. Từ tấm bé ông đã có niềm say mê với âm nhạc cùng anh trai của mình và hai anh em đã tập tành những kiến thức âm nhạc đầu tiên là qua người phụ nữ người Pháp tên Leprêtre. Năm 1939, Hoàng Quý và Hoàng Phú (tức là nhạc sĩ Tô Vũ) đã tụ họp cùng một số bạn bè trong giới để thành lập nên nhóm nhạc Đồng Vọng (trong đó có Phạm Ngữ, Canh Thanh và Văn Cao). Hoạt động của nhóm trong nền âm nhạc Việt Nam thời tiền kháng chiến gây được tiếng vang lớn, nó cổ súy cho nền tân nhạc và ảnh hưởng đến cả sự phát triển sau này của nền âm nhạc hiện đại.
Còn về bài hát “TIẾNG CHUÔNG CHIỀU THU” đây không phải là một bài hát đơn giản miêu tả cảnh chiều thu với tiếng chuông ngân nga. Nó cũng không phải là một bản tình ca đầy mơ mộng giữa rừng thu vàng, đầy lá rụng có hai người yêu nhau. Mà nó là một đoản khúc, bài hát “TIẾNG CHUÔNG CHIỀU THU” diễn tả nên tâm trạng của một người con trai đang đi chinh chiến nơi sa trường nhưng lại nghe được tiếng chuông nhà thờ vang rung vào một chiều thu đầy lãng mạn, khung cảnh thế này, làm anh nhớ đến người yêu nơi làng quê nhỏ da diết.
“Lá thu nhẹ rơi rơi.
Nắng thu vàng phai phai
Ai về âm thầm nẻo cũ bâng khuâng tình xưa?
Hiu hiu luồng hơi may, Du du làn mây bay
Ai nhắn theo mây miền quê vấn vương xa đó ngàn dâu thưa?
Từ miền xa tiếng chuông ngân.
Hồi buông lớp lớp theo gió vàng.
Từng cơn sóng mờ xóa dần trong sương lắng.
Lá thu nhẹ rơi rơi.
Hồn ta chìm đắm tiếng chuông xa vời .
Hồi chuông ngân nga trong chiều thu ngợp gió .
Ngàn thiết tha êm đềm ru lời thu.
Ai xót ly hương mấy thu vàng úa.
Nhạc say mùa xương máu.
Tóc xanh bơ phờ bù rối mấy dây tơ huyền ngụt khói.
Dạn dày đời mới. Ngọt ngào đường tơ
Hồi chuông ngân nga ru hồn mơ….”
Bấm vào hình trên để nghe ca khúc Tiếng Chuông Chiều Thu do ca sĩ Thanh Lan thu thanh trước 1975
Nghe tới đây, nếu không có lời nhạc, có phải bên tai bạn vẫn nghe được tiếng chuông du dương, tiếng chuông ngân từng hồi dài làm lòng người thêm miên man. Có lẽ chính anh chàng trong bài hát cũng biết được rằng: Tình yêu trong thời mưa bom bão đạn khó khăn thế nào, phải gặp nhiều trắc trở thế nào, bởi không biết bản thân còn có thể cống hiến cho Tổ quốc đến khi nào, biết đâu chừng một trái bom rơi xuống sẽ mang anh về đất mẹ, để lại em cứ mong mỏi đợi chờ. Anh luyến tiếc nét xuân xanh của em, anh luyến tiếc từng lời ru vào mùa thu, anh muốn nhắn gửi thật nhiều về nơi miền quê xa có em vẫn chờ,…..Lá thu nhẹ nhàng rơi trên đường vắng, từng hồi chuông nhà thờ reo, càng khiến anh nhớ đến em nhiều hơn.
Nhạc sĩ Tô Vũ là một người giỏi về vĩ cầm, nên người nghe khi nghe thấy bài hát “TIẾNG CHUÔNG CHIỀU THU” sẽ tự cảm nhận được âm thanh của tiếng chuông ngân vang dù không có bất kỳ lời nhạc nào. Giai điệu vươn vấn, âm nhạc tượng hình, diễn tả được chính xác nhất ý tứ trong từng ca từ, như mang chúng ta trở về chứng kiến toàn bộ khung cảnh ấy, điều này ít người nhạc sĩ nào có thể làm được!
“…Ngày thắm đường cũ vang vang bước chân người về.
Hoa vàng phơi phới. Thu bừng nắng xuân tràn trề.
Người phương trời xa xôi.
Gửi em lời yêu thương khi lòng mơ màng trầm lắng tiếng chuông chiều thu
Ngày lại ngày tiếng chuông tan. Tình thu cuộn lá thu úa vàng .
Chuông ran lời nhắc nhở .
Người em đẹp xa anh
Đừng như lá thu phai phai dần.
Ngày thắm đường nắng vang vang gót chân reo mừng.
Hoa vàng phơi phới. Thu tràn sóng xuân tưng bừng….”
Anh ở nơi phương xa, không thể chăm lo cho người em nơi quê nhỏ, chỉ có thể gửi tới em đôi dòng tâm sự, đôi lời yêu thương, mong em cùng cố gắng chờ đợi người về, đừng như lá thu vàng sẽ dần rời xa cây. Hãy tin tưởng ở nơi anh, sẽ có một ngày anh thắng trận, trở về vào thời điểm đường đầy nắng vàng, hoa vàng phơi phới, cùng em chào đón một mùa thu thật vui tươi.
Bấm vào hình trên để nghe ca khúc do Anh Ngọc thu thanh trước 1975.
Tình yêu và niềm tin đợi chờ ngày chiến thắng không chỉ là động lực để những cô gái nơi quê nhà đợi chờ người yêu, mà nó cũng là động lực để các anh chiến sĩ cố gắng từng ngày, cố gắng gìn giữ nền hòa bình cho Tổ quốc, cố gắng làm tròn trách nhiệm của một người con đất Việt. Đây cũng là cố gắng vì người mình yêu – Chính là sự trở về, không phụ sự chờ đợi của người thiếu nữ ấy.
“….Ngày nào khi chiến chinh xong.
Hồi chuông vui reo như tiếng đồng
Chuông ran lời ước cũ.
Tình ta đẹp bao nhiêu.
Hồn anh thầm nhắn tiếng chuông ban chiều.”
Những câu hát cuối của bài ca “TIẾNG CHUÔNG CHIỀU THU” làm lòng người thêm hân hoan, một chút mong chờ nhỏ, một chút ao ước nhỏ nhoi của người lính xa nhà. Chỉ mong sau bao năm chinh chiến, đáp lại mình chỉ cần là tiếng chuông khải hoàn, anh sẽ được gặp người yêu nơi quê cũ, tiếng chuông như một tầng nhạc đệm cho tình cảm đôi lứa thêm đẹp, thêm mặn nồng.
Có ai nghe thấy bài hát này mà không nhớ đến người yêu hay không? Những giai điệu này, những ca từ này, tác giả như muốn đặt người nghe trở về khung cảnh mấy mươi năm về trước: Vào một chiều thu, cây già thay lá, bản thân còn đang ở chiến trường, người yêu thì nơi làng quê nhỏ bé vẫn đang ngày ngày mong mỏi ngóng tin anh trở về, ôi nhớ làm sao! Hy vọng lúc anh từ chiến trường trở về, tiếng chuông chào đón anh không còn đơn giản là tiếng chuông nhà thờ, mà sẽ là tiếng chuông khải hoàn chào đón chiến sĩ chiến thắng vinh quang.
Bài hát vừa đơn thuần, vừa chứa đựng những hi vọng nhỏ nhoi của người chiến sĩ, đơn giản là thế, trong sáng là thế nhưng cũng có đôi chút sự lãng mạn, ngọt ngào. Nhưng chỉ là đôi chút thôi, vẫn cụ thể, vẫn rất hay từ ca từ đến nhạc điệu. Có lẽ đây chính là bài hát có giai điệu đẹp nhất và hay nhất của cố nhạc sĩ Tô Vũ và cũng được người nghe yêu thích và đón nhận nhiều nhất. Bởi đây là nét đẹp, nét lãng mạn trong giai đoạn chiến tranh khắc nghiệt, muốn tìm chút tươi vui để an ủi chính bản thân của những người lính.
Trích lời bài hát Tiếng Chuông Chiều Thu:
Lá thu nhẹ rơi rơi.
Nắng thu vàng phai phai
Ai về âm thầm nẻo cũ bâng khuâng tình xưa?
Hiu hiu luồng hơi may, Du du làn mây bay
Ai nhắn theo mây miền quê vấn vương xa đó ngàn dâu thưa?
Từ miền xa tiếng chuông ngân.
Hồi buông lớp lớp theo gió vàng.
Từng cơn sóng mờ xóa dần trong sương lắng.
Lá thu nhẹ rơi rơi.
Hồn ta chìm đắm tiếng chuông xa vời .
Hồi chuông ngân nga trong chiều thu ngợp gió .
Ngàn thiết tha êm đềm ru lời thu.
Ai xót ly hương mấy thu vàng úa.
Nhạc say mùa xương máu.
Tóc xanh bơ phờ bù rối mấy dây tơ huyền ngụt khói.
Dạn dày đời mới. Ngọt ngào đường tơ
Hồi chuông ngân nga ru hồn mơ.
Ngày thắm đường cũ vang vang bước chân người về.
Hoa vàng phơi phới. Thu bừng nắng xuân tràn trề.
Người phương trời xa xôi.
Gửi em lời yêu thương khi lòng mơ màng trầm lắng tiếng chuông chiều thu
Ngày lại ngày tiếng chuông tan. Tình thu cuộn lá thu úa vàng .
Chuông ran lời nhắc nhở .
Người em đẹp xa anh
Đừng như lá thu phai phai dần.
Ngày thắm đường nắng vang vang gót chân reo mừng.
Hoa vàng phơi phới. Thu tràn sóng xuân tưng bừng.
Ngày nào khi chiến chinh xong.
Hồi chuông vui reo như tiếng đồng
Chuông ran lời ước cũ.
Tình ta đẹp bao nhiêu.
Hồn anh thầm nhắn tiếng chuông ban chiều.