Mùa thu trong âm nhạc của các nhạc sĩ thường mang một màu hoang vàng, một chút khắc khoải, ưu tư. Nhạc sĩ Phạm Duy cũng có những ca khúc về mùa thu sâu lắng, hòa nhịp vào làng tân nhạc Việt Nam. Một trong những ca khúc nổi bật về mùa thu của ông là ca khúc “Nước Mắt Mùa Thu”. Nhạc sĩ Phạm Duy đã viết ca khúc “Nước Mắt Mùa Thu” để dành tặng riêng cho nữ danh ca Lệ Thu. Bài hát như một dấu ấn, một vòng tròn lẩn quẩn giữa cái tên và định mệnh của người sở hữu, giữa mùa thu và nước mắt.
Lệ Thu là thế hệ ca sĩ thứ ba của nền tân nhạc Việt Nam, trong suốt 15 năm (1960 – 1975) Lệ Thu luôn được giới phê bình âm nhạc xem là “Giọng ca vàng mười” và được đánh giá là một trong những ca sĩ “hát tình khúc hay nhất Việt Nam”.
Sự xuất hiện của ca sĩ Lệ Thu trở thành một hiện tượng và được công chúng đón nhận nồng nhiệt. Từ một ca sĩ phòng trà ít nổi tiếng, cô nhanh chóng bước đến đỉnh cao của sự nghiệp. Giọng ca Lệ Thu không song hành với tên tuổi một nhạc sĩ nhất định nào, nhưng lại gắn liền với nhiều ca khúc của nhiều nhạc sĩ khác nhau và mỗi khi nhắc đến những ca khúc ấy người ta sẽ nghĩ ngay đến Lệ Thu.
Ca khúc “Nước Mắt Mùa Thu” được lấy cảm hứng sáng tác từ chính bởi tiếng hát của ca sĩ Lệ Thu, tiếng hát đặc biệt đó đã lay động tâm hồn người nhạc sĩ tài hoa, để ông viết nên một ca khúc bất hủ. Phạm Duy đã đặt cả tâm tư của mình vào những ca từ của bài hát.
Nước mắt mùa thu khóc ai trong chiều
Bằng cây trút lá nghĩa trang đìu hiu
Từng chiếc, từng chiếc lệ khô vàng héo
Buồn cho từng kiếp nằm trong mộ
Réo tên người đời quên
Nước mắt mùa thu khóc thương triền miên.
Một điều thú vị ở đoạn đầu bài hát là có một từ mà hầu hết những ai mới nghe lần đầu sẽ nhầm lẫn và hiểu sai. Đó là từ “Bằng” ở đầu câu thứ 2, thường bị nghe nhầm thành “Hàng”. Nhưng khi nghe kỹ, ta sẽ nhận ra.
Vốn là một người nghệ sĩ tài hoa, mang một tâm hồn lãng mạn, lại tinh tế, bằng cái nhìn sáng tạo của mình Phạm Duy đã sử dụng những ca từ độc đáo, tạo hình tượng so sánh những chiếc lá cuốn theo chiều gió trong nghĩa trang kia chính là nước mắt của Mùa Thu đang nhỏ lệ. Ông vẽ nên một bức tranh tang thương, âm điệu bình thản của nỗi đau làm cho mồ chôn người cũng chính là mồ chôn ái tình. Giọt nước mắt mùa thu rơi triền miên, khóc thương cho kiếp người lụi tàn nằm trong phần mộ bao năm tháng. Nhưng đó không phải là những giọt lệ long lanh mà là “chiếc lệ khô vàng héo”, nỗi bi thương khó mà tả nổi.
Khung cảnh mùa thu thật đẹp nhưng lại mang nỗi buồn man mác, bật lên những tiếng khóc nức nở, trút hết nỗi đau vào từng từ ngữ, từng nốt nhạc.
Nước mắt mùa thu khóc trong đêm dài
Mùa mưa chới với tiếng mưa buồn rơi
Người xây ngục tối tình yêu lừa dối
Giọt mưa tìm tới để chia
Lầm lỗi với người hoài trinh
Nước mắt mùa thu khóc cho cuộc tình.
Bấm vào hình trên để nghe ca khúc do Lệ Thu trình bày
Nước mắt mùa thu ở đây là những tiếng mưa âm ỉ rơi, triền miên những đêm dài, nghẹn ngào khóc than cho cuộc tình dối lừa, lỗi lầm, mỏng manh, khi niềm tin đánh mất, khi người xa người. Cảnh buồn đau, lẻ loi trong đêm dài, có ai biết ta đang khổ đau đến nhường nào. Cô đơn, tăm tối, thê lương nhất của một cuộc tình tan vỡ, giọt mưa tìm tới lại khiến lòng thêm trĩu nặng, dằn xé tâm hồn.
Nước mắt mùa thu khóc cho hạnh phúc mong manh
Vụt đến rồi tan tành như trăng thanh
Nước mắt nào nguôi khóc cho đời mất thần linh
Rồi người xa người, tôi xa tôi.
Bấm vào hình trên để nghe ca khúc do Thái Hiền trình bày.
Thời khắc mùa thu đến để lòng cất tiếng khóc cho hạnh phúc mong manh, thật sự quá mong manh, vội đến rồi đi, tàn nhanh như ánh trăng thanh kia. Cuộc tình được ví như ánh trăng thanh thì có vẻ như cuộc tình ấy rất đẹp, hình ảnh ánh trăng thanh thật sự rất thơ, rất đắt giá, vậy nên khi mất đi tình yêu đó là mất cả niềm tin, như tâm hồn bi thương mất đi cả đấng thần linh, và rồi đánh mất cả chính mình, “tôi xa tôi”.
Nước mắt mùa thu khóc than một mình
Một đời ca sĩ hát trong buồn tênh
Giọng ca buồn bã vào trong đời úa
Thời gian còn đó còn thương còn nhớ hoài
Người ơi nước mắt mùa thu khóc thân phận người.
Bấm vào hình trên để nghe ca khúc do Khánh Ly trình bày.
“Nước Mắt Mùa Thu” đã được Lệ Thu trình bày một cách xuất thần, đặt tất cả cảm xúc của mình vào những giai điệu đó, như chính cuộc đời mình trong bài hát vậy. Trước đây, ca sĩ Lệ Thu từng chia sẻ: “Đúng là nhạc sĩ Phạm Duy viết bài hát này để tặng cho tôi, nhưng đó là cảm nhận của riêng ông. Đôi khi dưới ánh đèn màu mình có một cuộc sống khác, nhưng như tôi đã nói, cuộc sống của tôi không “buồn tênh” lắm đâu”.
Và đúng thật là như thế, nói về sự nghiệp, Lệ Thu đã có những bước tiến rất thuận lợi, cuộc sống của cô cũng gặp nhiều may mắn. Nhưng trong chuyện tình cảm, Lệ Thu cũng đã từng trải qua những mối tình u buồn, dang dở. Có lẽ đây chính là định mệnh giữa bài hát và cái tên của Lệ Thu. Phạm Duy mượn cái tên Lệ Thu giống như đại diện cho những “đời ca sĩ hát trong buồn tênh”, có những lúc ngậm ngùi khóc thương cho thân phận.
Những thanh âm bay bổng, kết hợp với giọng hát có độ vang và ngân rung hiếm có làm người nghe có cảm giác như nỗi đau được đẩy lên đến tột cùng. Bài hát là một chuỗi liên tiếp những nỗi buồn, chồng chất lên nhau. Thời gian trôi qua bao lâu thì nỗi buồn ngày càng đậm sâu, “khóc thương cho thân phận người”, là những dòng nước mắt nơi không còn người, dòng nước mắt trong hoang vắng…
Lời bài hát Nước Mắt Mùa Thu – Phạm Duy
Nước mắt mùa Thu khóc ai trong chiều
Hàng cây trút lá nghĩa trang điù hiu
Từng chiếc từng chiếc lệ khô vàng héo
Buồn thương từng kiếp nằm trong mộ réo tên người đời quên
Nước mắt mùa Thu khóc than triền miên.
Nước mắt mùa Thu khóc trong đêm dài
Mùa mưa chới với tiếng mưa buồn rơi
Người xây ngục tối tình yêu lừa dối
Giọt mưa tìm tới để chia lầm lỗi với người hoài trinh
Nước mắt mùa Thu khóc cho cuộc tình.
Nước mắt mùa Thu khóc cho hạnh phúc
Mỏng manh vụt đến rồi tan tàn, như trăng thanh
Nước mắt nào nguôi khóc cho đời mất thần linh
Rồi, người xa người (tôi xa tôi).
Nước mắt mùa Thu khóc than một mình
Một đời ca sĩ hát trong buồn tênh
Giọng ca buồn bã vào trong đời úa
Thời gian còn đó còn thương còn nhớ hoài
Trời ơi nước mắt mùa Thu khóc thân phận mình.