“Không ai phổ thơ hay bằng Phạm Duy. Bài thơ nào qua tay ông là nổi tiếng. Một nhà ảo thuật về phổ thơ.”
Đó là những lời bình của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn khi nhắc về nhạc sĩ Phạm Duy. Thật sự rằng tên tuổi của Phạm Duy đã quá nổi tiếng và ghi lại những dấu ấn khó phai trong lịch sử âm nhạc nước nhà và trong lòng rất nhiều người yêu nhạc. Câu nói “Bìa thơ nào qua tay ông là nổi tiếng” thật sự là một lời nhận rất đúng về tài năng phổ nhạc cho thơ của Phạm Duy. Minh chứng cụ thể nhất là bài hát “Chuyện tình buồn” được phổ lại từ bài thơ của Phạm Văn Bình, đã thật sự mang áng thơ ấy lưu danh thiên cổ.
Nhạc sĩ Phạm Duy
Phạm Văn Bình là nhà thơ của xứ Huế, ông đã sáng tác một bài thơ nói về tình yêu dang dở của chính mình khi kể lại “Năm năm rồi không gặp/ Từ khi em lấy chồng”. Đến năm 1972, khi Phạm Duy phổ nhạc lại đã ghi lời đề tựa cho bài hát này như sau:
- “Đây là một câu chuyện tình buồn. Anh yêu em nhưng không lấy được em… “
- “Năm năm qua đi, từ khi em lấy chồng, tưởng chừng như đã quên được em, ngờ đâu tình cờ gặp lại em thì em là góa phụ bên song… Thương em quá em ơi!”
Năm năm rồi không gặp
Từ khi em lấy chồng
Anh dặm trường mê mải
Ðời chia như nhánh sông
Thấm thoát đã năm năm trôi qua chúng ta chưa từng gặp lại từ ngày em đi lấy chồng, và người em lấy không phải là anh. Năm năm qua “anh dặm trường mải mê” còn em say hạnh phúc gia đình, chuyện chúng mình “đời chia như nhánh sông”. Nay gặp lại người xưa, tưởng chừng đã quên được em, nhưng bao kỷ niệm xưa lại ùa về trong ký ức.
Phong thư tình ngây dại
Và môi vai rất mềm
Những hẹn hò cuống quýt
Trên lối xưa thiên đàng.
Anh nhớ những phong thư tình ngày nào làm hôn tay ngây dại, nhớ đôi môi nhớ bờ vai của người xưa và nhớ những lần hẹn hò ta quấn quýt yêu thương trên những lối xưa chuyện tình mình đẹp tựa nơi thiên đàng. Nhưng… rồi một ngày “nhà em pháo nổ”, cuộc tình mình chia đôi, em theo chồng ngày vui ấy, anh cuộn mình lắng nghe trái tim vỡ nát vì tình.
Ngày nhà em pháo nổ
Anh cuộn mình trong chăn
Như con sâu làm tổ
Trong trái vải cô đơn
Ngày nhà em pháo nổ
Tâm hồn anh nhuốm máu
Ôi nhát chém hư vô
Ôi nhát chém hư vô…
Ngày nhà em pháo nổ vui vu quy, ngày em vui bên chồng sắp cưới thì anh… người mang lòng yêu em nhưng không lấy được em lại “cuộn mình trong chăn”. Anh cuộn mình như “con sâu làm tổ” như “trái vải cô đơn” ôm lấy mình tự sưởi ấm con tim lạnh giá. Ngày ấy là ngày “tâm hồn anh nhuốm máu” bởi “nhát chém hư vô”. Không có đao to búa lớn chém hồn anh, không một vết thương ngoài da nhưng tâm hồn anh đã nhuốm đầy màu máu tang thương. Bởi vết thương lòng nào thấy nhát chém đâu em ơi “ôi nhát chém hư vô”… Câu ca được lặp lại như càng khắc sâu sự đau thương của tâm hồn sau chuyện tình đổ vỡ ấy.
Năm năm rồi đi biệt
Ðường xưa chưa lối về
Trong đìu hiu gió cuốn
Nằm chơ vơ gác chuông
Năm năm rồi cách biệt
Cỏ hoang sân giáo đường
Chúa buồn trên thánh giá
Mắt nhạt nhoà mưa qua.
Năm năm rồi kể từ ngày ấy, năm năm biệt ly chưa một lần anh quay về chốn xưa. Cứ tưởng rằng lòng đã sớm quên, nhưng sau năm năm về lại thấy lòng vẫn còn đau… Năm năm rồi, cơn gió đìu hiu vô tình của thời gian đã cuốn trôi những ái ân xưa. Năm năm cách biệt, nơi giáo đường ngày nào nay cỏ hoang đầy sân “Chúa buồn trên thánh giá/ Mắt nhạt nhoà mưa qua”. Cảnh xưa nay tang thương điêu tàn, hình ảnh tượng chúa nay cũng buồn trên song thánh giá, mắt Người buồn nhạt nhòa trong những ngày mưa qua.
Ngồi bâng khuâng nhớ biển
Bên bãi đời quạnh hiu
Anh như hồn thủy thủ
Cùng năm tháng phiêu du
Anh một đời rong ruổi
Em tay bế tay bồng
Chiều hắt hiu xóm đạo
Hồi chuông giáo đường vang.
Năm năm ấy, anh rong ruổi muôn nơi, anh từng ngồi “bâng khuâng nhớ biển/ Bên bãi đời quạnh hiu”, anh từng như hồn thủy thủ theo nắm năm phiêu lưu trên biển đời cô đọc một mình. Còn em “tay bế tay bồng”. Chiều thu chiếu xuống nơi xóm đạo, ánh thu buồn hắt hui cùng hồi chuông nơi giáo đường năm ấy. Cứ ngỡ năm năm là lâu, nay gặp lại tưởng chừng mới vừa qua.
Năm năm rồi không gặp
Từ khi em lấy chồng
Bao kỷ niệm chôn kín
Dường như đã lắng quên
Năm năm rồi trở lại
Một màu tang ngút trời
Thương người em năm cũ
Thương góa phụ bên song…
Sau năm năm gặp lại, niềm vui gặp lại cố nhân chưa đầy đã mang màu tang ngút trời “Thương người em năm cũ/ Thương góa phụ bên song…”. Anh đã từng yêu em nhưng lại không lấy được em, để rồi chứng kiến em đi lấy chồng. Anh bỏ lại chốn xưa, anh lên đường trốn chạy và rong ruổi muôn phương, để rồi sau năm năm gặp lại, hay tin em nay là góa phụ, mà lòng thấy thương em.
Cung nhạc vấn vương mà da diết, lời thơ u buồn mà thương đau đã tạo nên một áng nhạc đi vào thiên cổ với tên gọi “Chuyện tình buồn”. Như chính nhan đề ấy, bài hát là một câu chuyện tình yêu đượm buồn của thời tuổi trẻ nhưng lại mang nhớ thương muôn đời, và đau thương hơn khi người ta yêu năm xưa nay là góa phụ bên song cửa buồn…
Năm năm rồi không gặp, từ khi em lấy chồng
Anh dặm trường mê mãi, đời chia như nhánh sông
Phong thư tình ngây dại, và vai môi rất mềm
Những hẹn hò cuốn quít, trên lối xưa thiên đường
Ngày nhà em pháo nổ, anh cuộn mình trong chăn
Như con sâu làm tổ, trong trái vải cô đơn
Ngày nhà em pháo nổ, tâm hồn anh nhuốm máu
Ôi nhát chém hư vô, ôi nhát chém hư vô
Năm năm rồi đi biệt, đường xưa chưa lối về
Trong đìu hiu gió cuốn, nằm chơ vơ gác chuông
Năm năm rồi cách biệt, cỏ hoang sân giáo đường
Chúa buồn trên thánh giá, mắt nhạt nhòa mưa hoang…