“Nỗi lòng người đi” là một ca khúc nổi tiếng của nhạc sĩ Anh Bằng. Ngay từ chính tên bài hát ta cũng có thể dự đoán được đây là một khúc buồn, nhưng chính cái buồn ấy làm nên sự khác biệt của nhạc khúc. Khác với những ca khúc buồn thường là những cung bậc sầu lắng, những lời từ đau thương, ở “Nỗi lòng người đi” ta vẫn cảm nhận được nỗi buồn của một người lính xa quê, xa người yêu, nhưng nỗi buồn ấy mang nét hùng tráng và đầy nhuệ khí. Không còn là áng ca u buồn của tâm hồn ủ dột thương đau, bài hát mang đến cho người nghe một nỗi buồn của sự anh hùng hào kiệt, như lan tỏa sức sống, tình yêu đến với mọi người.
Tôi xa Hà Nội năm lên mười tám khi vừa biết yêu
Bao nhiêu mộng đẹp yêu đương thành khói tan theo mây chiều
Hà Nội ơi! Nào biết ra sao bây giờ
Mở đầu bài hát là hình ảnh người lính trẻ phải rời xa Hà Nội năm vừa mười tám “khi vừa biết yêu”. Tuổi mười tám là độ tuổi đẹp nhất của mọi người, ở tuổi ấy ta không còn ngây thơ của một đứa trẻ nhưng lại chưa đủ trưởng thành của một người lớn, có thể đây là độ tuổi đẹp vì khi ấy ta đầy hoài bão và đầy mộng ước. Ta đủ lớn để mơ về những giấc mơ đẹp với chuyện tình yêu tuổi trẻ. Và người lính trong bài hát ấy cũng thế, anh vừa lên mười tám, độ tuổi đẹp của tình yêu và mộng mơ nhưng lại phải xa Hà Nội, xa đi thủ đô anh hằng thương yêu, một tình yêu dành cho quê hương nơi anh lớn lên, và xa người em gái anh mới yêu.
Ai đứng trông ai ven hồ khua nước trong như ngày xưa
Tôi xa Hà Nội năm em mười sáu xuân tròn đắm say
Đôi tay ngọc ngà dương gian, tình ái em đong thật đầy
Bạn lòng ơi! Ngày ấy tôi mang cây đàn quen sống ca vui bên nàng
Hà Nội hiện lên qua lời ca ký ức là một hà Nội đầy cổ kính và uy nghiêm của một thủ đô, nhưng lại không mất vẻ tĩnh lặng và nên thơ của một hồ Gươm nước trong xanh. Trên cảnh nền trời trong xanh bao la, in trên làn nước hồ Gươm trong xanh là bóng ai “đứng trong ven hồ khua nước”. Một cách giới thiệu đầy nét thơ, hình ảnh cô gái- người mà anh mang lòng yêu khi vừa lên mười tám- đó là cô gái mười sáu xuân tròn “Đôi tay ngọc ngà dương gian” khuya nước ở mặt hồ. Có lẽ, cánh tay ấy khua làn nước, làm mặt hồ dậy sóng và hình ảnh tinh nghịch ấy cũng in sâu vào lòng chàng trai trẻ khiến trái tim anh cũng rung động dậy sóng như mặt hồ kia. Tình yêu đến như một sự sắp đặt ngẫu nhiên nhưng đầy hàm ý, họ yêu nhau khi “tình ái em đong thật đầy” với câu gọi đầy tình cảm thiết tha “Bạn lòng ơi! “. Bạn lòng ơi, một cách gọi sao đầy trìu mến, sao đầy tình cảm yêu thương và trân quý, họ yêu nhau và là “bạn lòng” người bạn của tấm lòng, hiểu nhau tận đáy lòng. Và ngày ấy “tôi mang cây đàn quen sống ca vui bên nàng”, ta sống chúng trong tình yêu của tuổi trẻ, trong tiếng đàn ngân nga vui ca.
Nay khóc tơ duyên lìa tan
Giờ đây biết ngày nào gặp nhau
Biết tìm về nơi đâu ân ái trao nàng mấy câu
Thăng Long ơi! Năm tháng vẫn trôi giữa dòng đời ngậm đắng nuốt cay nhiều rồi
Hồ Gươm xưa vẫn chưa phai mờ
Hôm nay Sài Gòn bao nhiêu tà áo khoe màu phố vui
Nhưng riêng một người tâm tư sầu vắng đi
trong bùi ngùi
Nhưng ngày tháng bên nhau ngắn ngủi, tiếng đàn ca chưa trọn câu phải dừng vì “Nay khóc tơ duyên lìa tan”. Chàng trai ấy rời thủ đô, mà xuôi vào Nam, nên chuyện tình của họ cũng phải cách xa “Giờ đây biết ngày nào gặp nhau”. Xa nhau rồi không biết ngày nào về, và chàng trai ấy ra đi mà lòng mang nặng nỗi nhớ và luyến lưu khi “Biết tìm về nơi đâu ân ái trao nàng mấy câu”. Anh muốn tìm gặp người con gái anh thương, mong ước có thể nói đôi câu ái ân lần cuối trước khi biệt ly, nhưng mộng ước lại không thành, người đành cô phụ mà ra đi. Dẫu đi xa, nhưng lòng vẫn nhớ, nhớ mãi về Thăng Long “Năm tháng vẫn trôi giữa dòng đời ngậm đắng nuốt cay nhiều rồi”, thời gian không đợi chờ một ai, thời gian vẫn cứ trôi qua trong hững hờ mặc cho dòng đời còn nhiều ngậm đắng nuốt cay. “Hồ Gương xưa vẫn chưa phai mờ” bóng Hồ Gươm vẫn luôn hiện về trong nỗi nhớ, cũng như bóng dáng ngày ấy khua động mặt nước hồ vẫn in sâu trong tim. Rời xa Hà Nội, chàng trai ấy đến với Sài gòn, một thành phố phồn hoa và rực rỡ. Khác với vẻ đẹp thủ đô trang nghiêm và cổ kính, đến với Sài Gòn tấp nập người đi qua lại, “bao nhiêu tà áo khoe màu phố vui”. Nhưng dù ở nơi luôn tràn đầy niềm vui và nhịp sống trẻ năng động ấy thì lòng chàng trai vẫn mang nỗi u sầu “Nhưng riêng một người tâm tư sầu vắng đi trong bùi ngùi”. Dù ở nơi đây có vui vẻ, có màu sắc nhưng lòng chàng trai ấy vẫn luôn mang nỗi nhớ thương và tâm tư sầu vắng về một nơi xa, về một bóng dáng xưa.
Sài Gòn ơi! Mộng với tay cao hơn trời
Tôi hái hoa tiên cho đời để ước mơ nên đẹp đôi
Và hai câu hát cuối như một lời động viên và vực dậy của một tâm hồn vốn đang chìm trong sầu thương nay lại muốn thoát ra “với tay cao hơn trời”. “Tôi hái hoa tiên cho đời để ước mơ nên đẹp đôi”, chàng trai ấy muốn dâng cho đời “hoa tiên”, để đời có thể cho anh đạt được ước mơ là “đẹp đôi”. Hoa tiên mà chàng trai trẻ ấy nói đến như một cách nói ẩn dụ về sự cống hiến sức trẻ cho quê hương, muốn làm nhiều việc tốt cho đời. Vì người ta thường nói làm điều tốt sẽ được báo đáp, nên chàng trai ấy như thoát khỏi sầu thương, anh muốn làm và muốn làm thật tốt để xây ước mơ của mình, để biến mộng mơ thành sự thật cho đôi lứa yêu nhau được đến với nhau.
Không đắm chìm trong nỗi sầu tương tư mà phải vươn lên biến ước mơ thành sự thật có lẽ chính là thông điệp mà nhạc sĩ Anh Bằng muốn nói đến trong “Nỗi lòng người đi”. Nhạc khúc như một đoạn ký ức về Hà Nội, một đoạn phim ngắn về khoảng thời gian hạnh phúc của chàng trai cũng người yêu tại đó. Một cuộc sống ngắn nhưng đầy hạnh phúc và tiếng đàn vui ca. Nên đến lúc chia xa, dù ở nơi Sài Gòn phồn hoa vẫn nhớ về những kỷ niệm bình dị ngày ở thủ đô và chính nỗ nhớ hóa thành động lực và sức mạnh để người trai trẻ quyết chí thực hiện ước mơ. Mong rằng ngoài kia, những trái tim cũng vẫn còn chìm trong nỗi nhớ thương có thể có thêm động lực để vượt qua và xây dựng mộng ước ban đầu thành sự thật về sau.
Tôi xa Hà Nội năm lên mười tám khi vừa biết yêu
Bao nhiêu mộng đẹp yêu đương thành khói tan theo mây chiều
Hà Nội ơi! Nào biết ra sao bây giờ
Ai đứng trông ai ven hồ khua nước trong như ngày xưa
Tôi xa Hà Nội năm em mười sáu xuân tròn đắm say
Đôi tay ngọc ngà dương gian, tình ái em đong thật đầy
Bạn lòng ơi! Ngày ấy tôi mang cây đàn quen sống ca vui bên nàng
Nay khóc tơ duyên lìa tan
Giờ đây biết ngày nào gặp nhau
Biết tìm về nơi đâu ân ái trao nàng mấy câu
Thăng Long ơi! Năm tháng vẫn trôi giữa giòng đời ngậm đắng nuốt cay nhiều rồi
Hồ Gươm xưa vẫn chưa phai mờ
Hôm nay Sài Gòn bao nhiêu tà áo khoe màu phố vui
Nhưng riêng một người tâm tư sầu vắng đi
trong bùi ngùi
Sài Gòn ơi! Mộng với tay cao hơn trời
Tôi hái hoa tiên cho đời để ước mơ nên đẹp đôi