Vài năm qua rất nhiều khán giả, người yêu mến dòng nhạc vàng đều có chung một thắc mắc: Ai là người đã sáng tác ra ca khúc “Tôi đưa em sang sông”? Nhiều tranh luận xẩy ra trên mạng Internet nhưng chưa bao giờ có ai dám đặt câu hỏi với Nhạc Sĩ Nhật Ngân bởi vì nếu hỏi ông thì là nghi ngờ mà nghi ngờ là xúc phạm. Ngoài ra, Nhạc Sĩ Nhật Ngân cũng từng khẳng định ca khúc được sáng tác vào năm 1960 khi ông chỉ mới 18 tuổi đang sống ở Đà Nẵng và đây cũng là tác phẩm đầu tay của ông. Ông cũng từng cho biết lý do tại sao thêm nhạc sĩ Y Vũ vào bản nhạc khi được phát hành.
Theo lời kể của nhạc sĩ Nhật Ngân thì ca khúc “Tôi đưa em sang sông” có hoàn cảnh sáng tác như sau: “Theo lời tâm sự của Nhật Ngân, đáng lẽ ông đã trở thành một nhạc công vĩ cầm như người em họ là Nhật Hiền, nhưng vì gia đình ông quá nghèo, không mua nổi cây đàn cho ông. Do đó, ông đành quyết định thôi học. Vì lòng đam mê âm nhạc và nhất là nhờ ở khả năng thiên phú của mình, Nhật Ngân đã hoàn thành nhạc phẩm đầu tay khi ông mới vừa 18 tuổi vào năm 1960. Ðó là một ca khúc tình cảm mang tên Tôi đưa em sang sông.”
Sau khi ra đời, cho dù chưa có nhiều phương tiện truyền thông rộng rã nhưng tác phẩm “Tôi đưa em sang sông” đã được giới học sinh, sinh viên Đà Nẵng mến mộ ưa thích, chép tay truyền cho nhau hát.
Sau đó nhạc sĩ Nhật Ngân có gửi ca khúc này vào Saigon nhờ Nhạc Sĩ Y Vân phổ biến trên các phương tiện truyền thông. Tuy nhiên để được qua phần kiểm duyệt của Bộ Thông Tin thời đó, ca khúc cần được chỉnh sửa một vài chữ để nhạc phẩm không quá ủy mị và ướt át phù hợp với đường lối của Bộ. Câu “Rồi thời gian lặng lẽ trôi, đời tôi là cánh mây trôi bốn phương trời. Và đời em là cánh hoa thì bao người ước mơ, đưa đón trông chờ” được nhạc sĩ Y Vân đổi thành “Rồi thời gian lặng lẽ trôi, đời tôi là chiến binh đi khắp phương trời. Mà đời em là ước mơ đẹp muôn ngàn ý thơ, như ngóng trông chờ” cho phù hợp với hoàn cảnh chiến tranh của đất nước.
Câu kết của bản chính là “Nàng đã thay một lối về, thay cả bàn tay đón đưa” cũng đã được Y Vân đổi thành “Nàng đã thay một lối về, quên cả người trong gió mưa”. Sự thay đổi lời ca khiến cho Nhật Ngân cảm thấy “hụt hẫng” đi một chút.
Lúc đó, vì nhạc sĩ Nhật Ngân là một người chưa có tên tuổi nên để ca khúc “Tôi đưa em sang sông” có thể dễ dàng được công chúng đón nhận, ông xin được mượn danh của nhạc sĩ Y Vũ – Nhạc sĩ có tiếng thời đó. Bởi vậy khi phát hành, “Tôi đưa em sang sông” đã được ký tên bởi hai người Nhật Ngân & Y Vũ.
Nhạc sĩ Y Vũ khẳng định “Tôi đưa em sang sông” là do mình sáng tác
Nhạc sĩ Y Vũ từng nhắc lại câu chuyện tình để ra đời nhạc phẩm “Tôi đưa em sang sông” qua một bài viết phổ biến trên mạng Internet:
“Tôi sinh ra ở Hà Nội nhưng lớn lên tại đất Sài Gòn náo nhiệt. Những ngày tháng thơ ngây tại trường trung học có lẽ không bao giờ phai mờ trong trí nhớ của tôi, bởi ở đó tôi đã để trái tim mình rung động trước cô bạn chung lớp tên Thanh. Tình yêu học trò trong sáng lắm, chỉ cảm nhận qua ánh mắt, nụ cười chứ đâu có dám ngồi gần, dám nắm tay. Những khi tan trường sóng bước bên nhau cũng không biết nói câu gì, chỉ biết… đá cái lon sữa bò khua vang đường phố.
Thanh là con một gia đình khá giả, có cây xăng ở ngã bảy Lý Thái Tổ. Còn tôi hồi đó chỉ có chiếc “xế nổ” hiệu Roumie ngày ngày đi học. Mỗi chiều khi thay ba ra trông cây xăng, Thanh lại nhắc tôi ra đổ xăng… chùa. Những ngày tháng đó với tôi thật hạnh phúc, lãng mạn. Nhưng ngày vui ngắn chẳng tày gang, Thanh biến mất khỏi cuộc đời tôi vì một đám cưới ép gả với chàng bác sĩ. Hụt hẫng, chơi vơi, tôi uống chén đắng đầu đời và nếm trải mùi vị của “thất tình”. Tỉnh cơn say vào 2 giờ sáng, tôi ôm guitare và thế là Tôi đưa em sang sông ra đời. Bài hát với giai điệu buồn da diết được coi là tài sản chung cho nhiều chàng trai lâm vào cảnh như tôi thời đó.
Mối tình đầu làm tôi trắng tay, nhưng nỗi bất hạnh ấy đem lại cho tôi xúc cảm để có được hai bài hát tâm đắc. Sau Tôi đưa em sang sông gắn liền với tiếng hát Lệ Thu, ca khúc Ngày Cưới Em lại thành công vang dội: “Hôm nay ngày cưới em, nào men nồng nào hoa thơm, nào môi hồng nào da phấn, khăn áo muôn sắc đua chen…”
Tương tự, nhạc sĩ Y Vũ cũng “ngậm ngùi tâm sự” chuyện tình của ông cho nhạc sĩ Trịnh Hưng nghe:
“Đó là nhạc ghi lại mối tình đầu của em. Dạo đó, em còn là học sinh trung học tư thục Hàn Thuyên ở phố Cao Thắng, gần nhà và lớp nhạc của anh, yêu một nữ sinh cùng lớp tên Thanh. Đó là mối tình học trò, trong trắng. Tình yêu chúng em chỉ cảm nhận qua ánh mắt trao đổi, chứ chưa một lần nắm tay nhau. Nhà nàng giàu sang, có cây xăng ở ngã bảy Lý Thái Tổ, còn em thì nghèo, chỉ có chiếc xe gắn máy hiệu Bromic do anh Y Vân mua cho. Nàng dặn em, mỗi ngày cứ vào buổi chiều, canh đúng giờ nàng ra thay thế cho cha mẹ nàng về nhà nghỉ ngơi, thì tới để nàng đổ đầy bình xăng cho, không phải trả tiền. Và cứ thế, rồi bẵng đi một tuần không thấy Thanh đi học và ra cây xăng. Em nhớ Thanh quá, mới lấy hết can đảm tới nhà nàng, hỏi thăm cô em gái nàng, thì được biết mấy hôm nay nhà bận rộn vì phải tiếp nhận lễ hỏi cưới chị Thanh, do cha mẹ gả cho một ông bác sĩ lớn tuổi.”
Giữa tháng 11, 2017, trong một chương trình truyền hình nhạc sĩ Y Vũ đã phát biểu về ca khúc “Tôi đưa em sang sông”:
“Tôi xin khẳng định một điều bài này của tôi viết có một mình tôi thôi. Anh Y Vân có dạy hai người học trò là Nhật Ngân và Anh Thy. Khi tôi thất tình tôi viết bài Tôi đưa em sang sông được mấy ngày sau, trình anh Y Vân duyệt, bài này được tốt rồi. Anh đề nghị ngay, bây giờ mày có thể để thêm tên Nhật Ngân vào bài này không để cho hai đứa cùng nổi tiếng với nhau, có chút tiếng, bài này hay, sẽ nổi đó. Kính thưa quý vị, tôi rất vô tư. Tôi không nghĩ cái chuyện mấy chục năm sau lại như thế. Tôi bảo anh muốn để thì em để vào. Bài đó ký tác quyền cho nhà xuất bản Diên Hồng và có thêm tên Nhật Ngân, và tôi có hứa trên báo chí là sẽ có một ngày tôi lục được cái bài gốc, gọi là bản thảo, tôi viết tay.”
Các báo trong nước phần lớn đồng ý với lời “khẳng định” của nhạc sĩ Y Vũ và báo Thanh Niên kết luận: “Lần đầu tiên, nhạc sĩ Y Vũ khẳng định ca khúc Tôi đưa em sang sông do chính ông tay ông viết mà không có bất kì một nhạc sĩ nào tham gia vào. Hơn nữa, nhạc sĩ còn đem theo bản gốc viết tay hơn 40 năm trước để làm bằng chứng chân thật nhất cho những lời kể của ông. “
Đừng vội kết luận
Bản thảo chép tay mà nhạc sĩ Y Vũ dùng làm bằng chứng không thể chứng minh được ông là tác giả cũng như đó là bản gốc của tác phẩm “Tôi đưa em sang sông”. Ngoài ông ra, không có bất kỳ cơ quan thẩm quyền độc lập nào xác định bản thảo đó là bản gốc. Vào những năm thập niên 60-70, tất cả tác phẩm âm nhạc đều phải viết tay cho dù là sáng tác hay chép lại.
Nhạc sĩ Nhật Ngân cũng có thể có một bản thảo tương tự như bản của nhạc sĩ Y Vũ nhưng …. còn đang thất lạc. Cuộc đời của nhạc sĩ Nhật Ngân gắn liền với nhiều gian truân của đất nước, ông cực khổ đi lính, chịu đựng khổ cực sau những năm 1975 rồi vượt biên qua Thái Lan năm 1982 mạng sống lo còn chưa xong huống hồ gì là bản thảo.
Như vậy, câu chuyện về việc Nhạc sĩ Y Vũ lên tiếng vào năm 2017: Tôi mất trắng tiền bản quyền ‘Tôi đưa em sang sông’ ở hải ngoại vẫn là một dấu chấm hỏi khi nhạc sĩ Nhật Ngân đã qua đời vào năm 2012 vẫn là một dấu chấm hỏi.
Bản thân tôi tự hỏi, tại sao sau bao nhiêu năm Nhạc Sĩ Y Vũ không lên tiếng mà để đến tận bây giờ khi không còn người đối chất mới lên tiếng.
Tôi đưa em sang sông, chiều xưa mưa rơi âm thầm
Để thấm ướt chiếc áo xanh, và đẫm ướt mái tóc em
Nếu xưa trời không mưa, đường vắng đâu cần tôi đưa
Chẳng lẽ chung một lối về mà nỡ quay mặt bước đi
Tôi đưa em sang sông, bàn tay nâng niu ân cần
Sợ bến đất lấm gót chân, sợ bến gió buốt trái tim
Nếu tôi đừng đưa em, thì chắc đôi mình không quen
Đừng bước chung một lối mòn, có đâu chiều nay tôi buồn
Rồi thời gian lặng lẽ trôi,
Đời tôi là chiến binh đi khắp phương trời
Mà đời em là ước mơ,
Đẹp muôn ngàn ý thơ, như ngóng trông chờ
Hôm nao em sang ngang, bằng xe hoa thay con thuyền?
Giờ phút cuối đến tiễn em, nhìn xác pháo vướng gót chân
Gót chân ngày xa xưa sợ lấm trong bùn khi mưa.
Nàng đã thay một lối về, quên cả người trong gió mưa.
Tôi đưa em sang sông, chiều xưa mưa rơi âm thầm
Để thấm ướt chiếc áo xanh, và đẫm ướt mái tóc em
Nếu xưa trời không mưa, đường vắng đâu cần tôi đưa
Chẳng lẽ chung một lối về mà nỡ quay mặt bước đi
Tôi đưa em sang sông, bàn tay nâng niu ân cần
Sợ bến đất lấm gót chân, sợ bến gió buốt trái tim
Nếu tôi đừng đưa em, thì chắc đôi mình không quen
Đừng bước chung một lối mòn, có đâu chiều nay tôi buồn
Rồi thời gian lặng lẽ trôi,
Đời tôi là chiến binh đi khắp phương trời
Mà đời em là ước mơ,
Đẹp muôn ngàn ý thơ, như ngóng trông chờ
Hôm nao em sang ngang, bằng xe hoa thay con thuyền?
Giờ phút cuối đến tiễn em, nhìn xác pháo vướng gót chân
Gót chân ngày xa xưa sợ lấm trong bùn khi mưa.
Nàng đã thay một lối về, quên cả người trong gió mưa.