Phạm Mạnh Cương sinh năm 1933 tại Huế, tỉnh Thừa Thiên. Cha của ông là người có niềm say mê với cổ nhạc, sử dụng được cả đàn và pháo. Có lẽ được thừa hưởng bởi cha nên tinh thần nghệ thuật của ông luôn âm ỉ cháy trong tim. Mặc dù dạy học là nghề chính, thế nhưng ông luôn cảm thấy rằng âm nhạc chính là sự sống lớn nhất của mình.
Trên con đường sự nghiệp từ Bắc vào Nam, ông đã để lại cho đời nhiều ca khúc bất hủ, mỗi ca khúc đều đem đến cho người nghe những nỗi niềm sâu lắng.
Ca khúc “Thương hoài ngàn năm” được ông sáng tác khi vừa bước chân vào Sài Gòn vào năm 1956. Nhạc phẩm này được lấy cảm hứng từ bốn chữ cuối của câu ca dao:
“Tóc mai sợi vắn sợi dài
Lấy nhau chẳng đặng thương hoài ngàn năm”.
“Thương hoài ngàn năm” là một trong những ca khúc tiêu biểu của nhạc sĩ Phạm Mạnh Cương. Bằng tất cả tình yêu âm nhạc cùng những cảm nhận sâu sắc về văn học nước nhà. Ông đã sáng tác ca khúc nói về mối tình đầu đầy mãnh liệt nhưng lại chứa đựng một nỗi buồn man mác.
Từ 4 chữ cuối câu, cố nhạc sĩ Phạm Mạnh Cương với tâm hồn nghệ sĩ của mình đã sáng tác bài hát với những câu từ da diết và bồi hồi:
“Ngàn năm thương hoài một bóng người thôi
Tình đã khơi rồi mộng khó nhạt phai
Trăng khuyết rồi có khi đầy
Ngăn cách rồi cũng sum vầy
Mây bay bay hoài ngàn năm”.
Mở đầu ca khúc là câu hát khẳng định về tình yêu, tình thương của một người đối với một người. Đây có lẽ là sự kiên định trong tình yêu mà nếu ai lỡ trót vướng tơ vương cũng từng một lần ao ước. Bởi vì yêu nhau đến trọn đời trọn kiếp đã khó khăn muôn trùng, huống hồ gì thương người đến mãi ngàn năm.
Trong cõi nhân gian đầy bể khổ, thế nhưng con người có ai mà thoát khỏi chữ “tình”, một khi “khơi rồi mộng khó tàn phai”. Chỉ với hai câu hát mở đầu, tác giả đã cho chúng ta cảm nhận được rằng dù tình yêu có vô vàn khổ đau hay hạnh phúc, tôi vẫn nguyện thương người đến ngàn năm.
Thế nhưng tình yêu có phải là một liều thuốc dành cho kẻ tự tin? Bởi lẽ những câu hát sau lại thể hiện một niềm tin mãnh liệt về tình yêu, tựa như sẽ không có gì suy chuyển được nó. Tình yêu được tác giả ví như trăng trên trời. Dẫu cho khuyết thì sẽ tròn đầy, giống như tình cảm dẫu có nguội lạnh cũng chẳng bao giờ chia xa, ngăn cách rồi cũng sum vầy, tin rằng tình yêu cũng sẽ lâu dài như áng mây trôi ngàn năm không bao giờ tan biến.
“Trăng khuyết rồi có khi đầy
Ngăn cách rồi cũng sum vầy
Mây bay bay hoài ngàn năm”.
Tiếp theo đó, tác giả đã lấy hình ảnh con thuyền như một phép ẩn dụ nói về một người vẫn một lòng một dạ đợi một người dù cho “mưa chiều thuyền vẫn còn neo”. Mặc cho người hững hờ thì tôi vẫn âm thầm chờ đợi, thế nhưng tình nào mà chẳng có trắc trở gian truân, tình yêu sao có thể cưỡng lại số phận. Đến cuối cùng tình cảm giữa tôi và người lại chẳng thể thành đôi.
“Lòng như con thuyền đổ bến tình yêu
Ngại gió mưa chiều thuyền vẫn còn neo
Ai đó dù có hững hờ, ai đó dù đã âm thầm
Ra đi ôm trọn niềm thương”.
Là ai đã nói, tình đầu là tình không trọn vẹn, thời gian trôi thì tim người cũng hững hờ. Thế nhưng với tác giả sẽ chẳng bao giờ là như thế. Lại nói về thương hoài một bóng hình ai, ngàn năm vẫn giữ hình bóng ấy trong tim. Dù đá có mòn, sông có cạn, tình cảm cũng có mòn đâu.
Tình đầu chứa đựng trong đó là cảm xúc của thanh thiếu niên luôn mơ ước về một tình yêu màu hồng, mong muốn được sánh duyên cùng nhân tình đến trọn đời trọn kiếp. Đó sẽ luôn là mối tình đẹp và đáng trân trọng nhất, cả đời ta chỉ mong được một lần trọn vẹn lứa đôi.
“Thương hoài ôi ngàn năm còn đó
Đá mòn mà tình có mòn đâu
Tình đầu là tình cuối người ơi
Suốt đời mình nguyện câu lứa đôi”.
Tình đầu là một thứ gì đó rất khó để diễn tả, lại chẳng thể kết thành câu. Đó là cảm xúc chỉ đến một lần nhưng lại để lại cho ta nhiều nỗi nhớ nhung. Một người cứ hoài đợi một người, dẫu cho thân xác không còn thì tâm hồn ta vẫn ở đó. Dù cho thời gian như trôi chậm lại, âm thầm như nước về khơi. Dẫu cho hoa nở rồi tàn thì tình vẫn thế, vẫn bồi hồi một nỗi nhớ nhung. Cảm xúc về tình đầu chỉ đến một lần, ấy thế mà lại thương người ngàn năm.
“Thời gian âm thầm như nước về khơi
Lòng trót yêu người tình khó đổi thay
Hoa thắm rồi có khi tàn
Tình ấy chỉ đến một lần
Tâm tư thương hoài ngàn năm”.
Ca khúc “Thương hoài ngàn năm” của nhạc sĩ Phạm Mạnh Cương là một bài hát hay nhất lúc bấy giờ nói về tình đầu thật đẹp và nên thơ. Xuyên suốt bài hát, nhạc sĩ đã sử dụng những phép ẩn dụ như “ánh trăng, thuyền, đá, hoa,…” để nói về sự chờ đợi. Bên cạnh đó, nhờ cách dùng từ nhẹ nhàng và sâu sắc, tác đã giúp chúng ta cảm nhận dễ dàng ý nghĩa câu từ của bài hát.
Nói tóm lại, đây là ca khúc tình yêu tuyệt vời khi nói về tình đầu da diết với với âm hưởng nhẹ nhàng mà đằm thắm, để khi ta nhớ về tình đầu, ta nhớ mãi ngàn năm.
Ngàn năm thương hoài một bóng người thôi
Tình đã khơi rồi mộng khó nhạt phai
Trăng khuyết rồi có khi đầy
Ngăn cách rồi cũng xum vầy
Mây bay bay hoài ngàn năm
Lòng như con thuyền đổ bến tình yêu
Ngại gió mưa chiều thuyền vẫn còn neo
Ai đó dù có hững hờ, ai đó dù đã âm thầm
Ra đi ôm trọn niềm thương
Thương hoài ôi ngàn năm còn đó
đá mòn mà tình có mòn đâu
Tình đầu là tình cuối người ơi
Suốt đời mình nguyện câu lứa đôi
Thời gian âm thầm như nước về khơi
Lòng trót yêu người tình khó đổi thay
Hoa thắm rồi có khi tàn,
Tình ấy chỉ đến một lần
Tâm tư thương hoài ngàn năm